De 49e Internationale Oud-Katholieke Theologenconferentie vond plaats van 26 tot 30 augustus 2024 in Neustadt an der Weinstrasse (Duitsland). Het thema was “Verlossing in de 21e eeuw: van wat en tot wat? Oud-katholieke perspectieven”.
Frank Ewerszumrode (Essen) verzorgde een inleiding op het onderwerp, gevolgd door drie verdiepende bijdragen vanuit actuele perspectieven: Marco Derks (Gouda) verkende ecotheologische perspectieven op verlossing, Franz Segbers (Konstanz) sprak over de bevrijding uit de mythe van verlossend geweld en Theresa Hüther (Bonn) presenteerde samen met Ruth Nientiedt (Bonn) ontwikkelde reflecties op christologie en christelijke soteriologie in relatie tot het jodendom.
Gemeenschappelijke verklaring over de rechtvaardigingsleer
Eén dag van de conferentie was gewijd aan de “Gemeenschappelijke Verklaring over de Rechtvaardigingsleer” (GVR). Twee gastsprekers konden hiervoor worden verwelkomd. Johannes Oeldemann van het Johann Adam Möhler Instituut voor Oecumene in Paderborn sprak over het ontstaan en de receptie van de GVR. Heta Hurskainen van de Universiteit van Oost-Finland (Joensuu) sprak over Finse Evangelisch-Lutherse perspectieven op verlossing en rechtvaardiging. Daarnaast behandelde Wietse van der Velde (Nieuwe Pekela) een verklaring uit de Oud-Katholieke Kerk van Nederland over de GVR. Workshops over opvattingen over verlossing in de liturgie voor overledenen (Mattijs Ploeger, Utrecht), over overlijdensberichten en de verwachting van verlossing vanuit historisch perspectief (Erika Moser, Bern) en over de betekenis van het sacrament van verzoening voor de hedendaagse samenleving en de persoonlijke spiritualiteit (Tjeerd Visser, Hilversum) verbonden theologische reflectie met pastorale praktijk.
Aandacht voor de leer van de rechtvaardiging
Een bijzonder aandachtspunt van de conferentie was de “Gemeenschappelijke Verklaring over de Leer van de Rechtvaardiging”, die op 31 oktober 1999 na vele jaren van overleg plechtig werd ondertekend door de Rooms-Katholieke Kerk en de Lutherse Wereldfederatie en wordt beschouwd als een oecumenische “mijlpaal”. Bij deze verklaring hebben zich sindsdien drie andere gemeenschappen van kerken aangesloten (Methodist World Conference 2006; Anglican Consultative Council 2016/17 en World Communion of Reformed Churches 2017). In de loop van het receptieproces van de GVR werd de Internationale Bisschoppenconferentie (IBC) gevraagd om te overwegen zich ook bij deze verklaring aan te sluiten. De IBC heeft een ontwerp van een toetredingsverklaring voorgelegd aan de 49e theologenconferentie. De deelnemers bespraken of het ontwerp als representatief kon worden beschouwd voor de Oud-Katholieke theologie die in de Unie van Utrecht wordt beoefend en welke aanvullende aspecten verder overwogen zouden moeten worden.
Conclusies van de theologenconferentie
Voor de Oud-Katholieke theologie tot dusver had de leer van de rechtvaardiging, die sinds de Reformatie als splijtzwam voor de Kerk wordt gezien, niet zo’n grote betekenis. De leer werd altijd geplaatst binnen het grotere systematisch-theologische kader van de soteriologie in haar brede ecclesiologische context. De Theologenconferentie heeft kennis genomen van het ontwerp van de IBC. Over het geheel genomen beschouwt zij de daarin vervatte standpunten als representatief voor eerdere oud-katholieke uitingen in bilaterale dialogen en van individuele theologen. Mogelijke verhelderingen in de ontwerpverklaring van de IBC zouden kunnen worden aangebracht op de volgende gebieden: Er zou meer gewicht gegeven moeten worden aan het theologische concept van theosis en het belang van de gemeenschappelijke, kerkelijke dimensie zou verdiept kunnen worden. De 49e Theologenconferentie is er voorstander van dat de Unie Utrecht zich aansluit bij de GVR. Zij ziet het bovendien als de taak van de oud-katholieke theologie om verder na te denken over vragen van soteriologie en verlossing, zowel theologisch als ook met betrekking tot huidige structuren van onrecht en met betrekking tot de praktijk (liturgie, gebedsleven, spiritualiteit, etc.).
Excursie en gebed
Op woensdag gingen de conferentiedeelnemers op excursie naar Lambrecht (Pfalz), waar dominee Sarah Schulze hen rondleidde door de protestantse kerk met haar indrukwekkende laatmiddeleeuwse seccos. De dagen werden omlijst door ochtend- en avondgebeden, die werden georganiseerd in de tradities van de verschillende oud-katholieke kerken, en een eucharistieviering aan het begin en het einde van de conferentie.
Tekst namens de deelnemers aan de 49e Theologenconferentie, vertaald uit het Duits.
Een uitgebreider verslag van de conferentie en de presentaties die er gegeven zijn, zal begin 2025 in de Internationale Kirchliche Zeitschrift gepubliceerd worden.