Vroeg in de morgen, maar meestal wat later, zo rond een uur of tien, en soms op een ander tijdstip, gaan we naar onze kerkhuizen. Als volk van de Heer vieren we daar op de dag van de Heer de maaltijd van de Heer.

De zondag

Dat is inderdaad drie keer ‘van de Heer’, want dat we op zondag samenkomen, dat we eucharistie vieren en dat we kinderen van God zijn is niet van elkaar te scheiden. Juist deze combinatie maakt ons wie we zijn. Oud-katholieken delen deze praktijk met veel andere christenen. Dat is geen wonder, want deze gaat terug op de eerste groep vrienden van Jezus. Op de dag van het licht, dag één, de dag die tegelijkertijd ook ‘de achtste dag’ is, de eerste van de toekomst van de Heer, bindt Jezus Christus ons samen op een unieke manier, en geeft Hij ons deel aan zijn nieuwe leven. Dat leven delen we samen, vooruitlopend op het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, vreugde en vrede. De viering van deze dienst op de zondagmorgen maakt ons kerk. Dit is zo belangrijk dat zelfs onze organisatie en onze gebouwen in afgeleide zin de naam ‘kerk’ zijn gaan dragen.

De eucharistie

In die viering is Jezus zelf onze gastheer. Of je deze dienst nu het heilig avondmaal, de mis, de goddelijke liturgie of nog anders noemt: Jezus is onze Hogepriester en verenigt mensen tot een familie van broers en zussen die bij elkaar horen, niet door hun bloedband, maar door hun doop. Hij opent dit nieuwe leven voor ons door zijn levenslange overgave aan de Vader, uitmondend in het offer dat hij eens voor al aan het kruis heeft gebracht. We gebruiken voor deze dienst meestal het bijbelse woord ‘eucharistie’, dat betekent: ‘dankzegging’. De viering is ‘een feest met consequenties’ genoemd, want deze bepaalt het patroon voor de christelijke manier van leven, uit dankbaarheid voor alles wat God ons schenkt in Christus en door de heilige Geest. En daarin delen we gelijkwaardig met elkaar. In de viering van de eucharistie gaat de lokale bisschop voor, of iemand die hij of zij daarvoor heeft aangesteld; dat is vaak de pastoor: de priester die voor de parochie verantwoordelijkheid draagt. We horen verhalen uit de heilige Schrift, we bidden, we delen brood en wijn, we zegenen de aangedragen gaven in cash of in natura voor de voedselbank. En we zingen naar hartelust oude en nieuwere liederen uit de schat van de kerk der eeuwen. De hele liturgie is een samenspel, een organische dialoog van voorganger, koor en gemeente. Dit reflecteert ons geloof in God, die ons geen dictaat oplegt, maar ons uitnodigt tot antwoord en samenspel.

Het dagelijks gebed

Veel christenen bidden dagelijks om rust en richting te vinden en om te benoemen wie en wat hun ter harte gaat. Dat kan op verschillende manieren, individueel in het persoonlijk gebed of samen in een groep. In het dagelijkse ochtendgebed (de lauden) en avondgebed (de vespers) verbind je je op het ritme van de tijd met de wereldwijde biddende gemeenschap. Elk gebed bestaat meestal uit een combinatie van psalmen, schriftlezing, voorbeden en lofzang. Bid je samen, dan kan elke gelovige, geestelijke of leek, daarin voorgaan. Er zijn ook andere, kleinere, gebeden, waaronder de dagsluiting voor het slapengaan, de completen. Voor al dit soort vieringen staan er teksten in onze kerkboeken, zodat ze eenvoudig kunnen worden meegevierd. Wanneer er op zondag in een kerk geen eucharistie gevierd kan worden, is er meestal een dienst van schriftlezing en gebed: een variant op het ochtendgebed, maar minder ingetogen, met meer samenzang en een overweging bij de lezingen van de dag.

Het kerkelijk jaar

Zoals de zondag de hartslag is van elke week, zo is het hoogfeest van Pasen dat voor het jaar. Christus is verrezen! Zijn nieuwe leven is ons licht en bron van onze hoop. Pasen valt op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente op het noordelijk halfrond. Het is dus een lentefeest. Toch vieren we niet de lente zelf, maar datgene waarnaar ook de lente verwijst: dat God nieuw leven uit de dood tevoorschijn roept. Met Pasen samen hangen de Veertigdagentijd, een tijd van vasten en inkeer, die begint met Aswoensdag, en de vreugdevolle Paastijd tot en met Pinksteren, de vijftigste Paasdag, het feest van de Geest. Zij staan ook in het teken van de vernieuwing van het leven en hebben net als Paaszondag een bewegelijke datum. Het tweede grote feest is Kerstmis, waarop we de geboorte van onze Heer Jezus Christus vieren. Dit feest heeft wel een vaste datum, 25 december. Kerst wordt voorafgegaan door een tijd van verwachting van de toekomst van de Heer, de Advent, en gevolgd door de feestelijke tijd van Epifanie, 6 januari, de openbaring van de Heer aan de volken. Op deze en andere feesten met een vaste datum viert de kerk ook de eucharistie; ze hebben de rang van zondag gekregen.

De heiligenkalender

Tot die andere feestdagen met een vaste datum horen de dagen waarop gedachtenis wordt gehouden van de heiligen die ons zijn voorgegaan. Heiligen zijn mensen die God op een bijzondere manier herkenbaar maken te midden van veel onheiligheid en onrecht. Het is de roeping van alle mensen om te groeien in de heiligheid, die God ieder schenken wil door zijn heilige Geest. De kerk is de gemeenschap van geroepen heiligen, op aarde en in de hemel. Van enkelen van onze voorgangers vieren we hun ‘geboortedag ten hemel’ of een andere dag die aan hun leven en sterven herinnert. Maria, de moeder van de Heer, is de eerste van de heiligen; haar feesten op 15 augustus en andere dagen worden in de parochies gevierd, en soms naar de zondag verplaatst. Andere belangrijke heiligendagen zijn de feesten van de apostelen en van martelaren van de vroege kerk, en van de heiligen die voor de eigen kerk een belangrijke betekenis hebben, zoals de pionier van het christelijk geloof in onze streken, Willibrord. Niet alle heiligen staan op de kalender; op Allerheiligen, 1 november, vieren we onze verbondenheid met de grote menigte die niemand tellen kan; en op 2 november, Allerzielen, bidden we om vrede en licht voor allen die wij persoonlijk missen.

Met alle leeftijden samen

De kerk bestaat uit mensen van alle tijden, maar ook van alle leeftijden. In veel parochies is er op zondag een moment met de kinderen in de viering, een gesprekje of een lied. In sommige parochies zijn er af en toe diensten met jong en oud die met kinderen en jongeren worden voorbereid en met allen gevierd, in taal en tekens die bij de verschillende leeftijden passen. Dit betekent niet dat de rest van de liturgie steevast impliciet op ouderen is gericht. Juist in het samen vieren van alle generaties in een parochie blijkt iets van de katholiciteit van de kerk.

Komt u met ons mee vieren?
Voor meer informatie over waar wij vieren zie:
Kerkplekken bisdom Haarlem
Kerkplekken aartsbisdom Utrecht

Lees ook:

K. Ouwens, De liturgie, in: P.-B. Smit (red.) De Oud-Katholieke Kerk van Nederland. Een inleiding, Utrecht (Boekencentrum) 2018, 63-113.