Leer ons kennen

Waar komt die naam vandaan?

De Oud-Katholieke Kerk van Nederland is ontstaan uit een beweging van katholieken die kritisch waren op nieuwe ontwikkelingen binnen de zeventiende- en achttiende eeuwse Rooms-Katholieke Kerk. De paus in Rome trok steeds meer bevoegdheden naar zich toe. Daarmee werd gebroken met de oudere traditie van de kerk in de eerste eeuwen, toen de lokale geloofsgemeenschappen zelfstandiger waren en hun eigen bisschoppen kozen, die als gelijkwaardige collega’s de kerk bestuurden. Eind negentiende eeuw, na een nieuwe centraliserende beweging vanuit Rome, sloten groepen katholieken in Europa zich bij de Nederlandse gelovigen aan. Sindsdien spreken we over de Oud-Katholieke Kerk. Oud-katholiek wil dus zeggen: verdergaan in de traditie van de kerk van alle tijden. Dat vertaalt zich in een kerk die zowel bisschoppen als een synode kent: een vergadering waarin sinds de twintigste eeuw ook niet-geestelijken meebesturen. De relatieve zelfstandigheid van oud-katholieke kerken maakt dat zij gemakkelijker kan reageren op moderne ontwikkelingen en actuele vraagstukken.

Kan ik zomaar een oud-katholieke kerk bezoeken? 

Ja, gastvrijheid vinden we als Oud-Katholieke Kerk heel belangrijk. Mede omdat onze lokale geloofsgemeenschappen vaak relatief klein zijn, valt een gast van buiten ook al snel op. Daarom proberen we ervoor te zorgen dat iedereen zich welkom en thuis voelt, zonder opdringerig te zijn. Omdat veel nieuwkomers onze kerkdiensten de eerste keer best ingewikkeld vinden, maken we iedereen graag wegwijs in onze liturgische boeken en gebruiken. Het samen koffiedrinken na iedere kerkdienst zien we als het natuurlijke verlengstuk van de gemeenschap met God en elkaar die we in de kerk hebben gevierd. Geloven mag ook gezellig zijn. Natuurlijk bieden oud-katholieke parochies naast de vieringen op zondag ook andere activiteiten aan, die in de regel voor iedereen toegankelijk zijn.

Mag ik in een oud-katholieke kerk ook communie ontvangen?

Iedereen die gedoopt is, in de eigen kerk is toegelaten tot eucharistie of avondmaal, en met ons zijn tegenwoordigheid wil vieren, is van harte uitgenodigd om de heilige communie in onze vieringen te ontvangen. Wie dat niet kan of wil, kan naar voren komen om een zegen te vragen.

Dit kan door het hoofd te buigen of de armen voor de borst te kruisen. In veel parochies worden communiebanken gebruikt waarop de gelovigen samen knielen om de tekenen van brood en wijn te ontvangen. Elders loopt men naar voren om staande voor het altaar het sacrament te ontvangen. Kinderen mogen meedoen wanneer zij hun eerste communie hebben gedaan.

Waarin verschilt de Oud-Katholieke Kerk van de Rooms-Katholieke Kerk?

Wie voor het eerst aanschuift bij een viering van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland kan het gevoel krijgen verdwaald te zijn. Het kerkgebouw en de liturgie lijken namelijk heel veel op die van de Rooms-Katholieke Kerk en zullen op sommige punten misschien zelfs klassiek aandoen. Een verschil dat niemand zal ontgaan, is dat je misschien een vrouw als voorganger treft. Binnen de Oud-Katholieke Kerk van Nederland kunnen namelijk sinds 1998 ook vrouwen tot diaken, priester en bisschop worden gewijd. Wie de Oud-Katholieke Kerk beter leert kennen, ontdekt al snel meer verschillen. Onze bisschoppen en priesters hebben vaak een vrouw of man en een gezin. We hechten veel waarde aan ieders persoonlijke gewetensvrijheid, en kennen daarom geen strakke morele richtlijnen op het gebied van seksualiteit, euthanasie en andere ethische kwesties. Je zou ons op die punten progressief kunnen noemen, maar we koesteren tegelijk wel onze tradities, zoals een mooie liturgie en ons rijke culturele erfgoed. Misschien is de beste samenvatting nog wel dat we een veelkleurige geloofsgemeenschap vormen en ons thuis voelen in deze tijd en tegelijk beseffen dat we verbonden zijn met christenen van alle tijden en plaatsen.

Hoe is de Oud-Katholieke Kerk anders dan protestantse kerken?

Ook voor iemand met een protestantse achtergrond is de onmiskenbaar katholieke liturgie waarschijnlijk het eerste dat opvalt: de opbouw van de kerkdienst, als liturgisch spel met een echte rolverdeling tussen voorganger, koor en gemeente; de centrale plaats van de eucharistie, de gewaden, het bewegende ritme van zitten, staan en knielen, de vredegroet, de wierook en het geklingel van belletjes. Wie wat meer gewend is aan een katholieke liturgie, vindt vermoedelijk dat de preek verrassend protestants klinkt – al blijven bij ons de pepermuntjes meestal achterwege. Het koffiedrinken na de dienst zal voor iedereen vertrouwd zijn. We hebben priesters – tegenwoordig vaak weer met priesterboordje – en bisschoppen in plaats van predikanten, maar wel weer een synode, waarin ook leken meepraten over het beleid, en een landelijk bestuur met bisschoppen, priesters en leken. Je zult de heilige maagd Maria tegenkomen, ook om een kaarsje bij op te steken, alleen zijn we niet zo van de rozenkransen en bedevaarten. En we zijn een echte landelijke kerk, die internationaal ook zusterkerken heeft. Ons begrip van de wereldkerk is niet een organisatie met één persoon als een paus aan het hoofd, maar een gemeenschap van lokale kerken die op allerlei niveaus, ook wereldwijd, samenkomen. Veel mensen die zich bij ons thuis voelen, zijn blij verrast door onze brede kerk met katholieke en protestantse kenmerken. Ook kenners van de oosters-orthodoxe traditie zien veel overeenkomsten met de Oud-Katholieke Kerk.

Ik heb een pastorale vraag maar ben niet oud-katholiek. Kan ik toch bij een oud-katholieke priester terecht?

Onze pastoors zijn beschikbaar om een afspraak te maken, ongeacht iemands kerkelijke achtergrond. Bij God staat de deur altijd open… dat proberen wij ook te doen. Via ‘parochies’ kun je vinden bij welke oud-katholieke kerk je bij jou in de buurt terecht kunt.

 Is de Oud-Katholieke Kerk progressief of conservatief, orthodox of vrijzinnig?

Het is moeilijk om de Oud-Katholieke Kerk van Nederland in dit soort hokjes in te delen. Je zou het een progressieve of liberale kerk kunnen noemen vanwege de ruimte die er bestaat voor eigen geloofsbelevingen, de openheid voor de cultuur en maatschappelijke opvattingen van deze tijd en het ontbreken van een dogmatische leer of dwingende morele voorschriften. Toch beschouwen oud-katholieken zichzelf als orthodoxe christenen, omdat de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid ook tot een soort voorzichtigheid leidt om niet achter elke waan van de dag aan te rennen. Dat zie je eveneens terug in de liturgie die wil aansluiten bij de wijze waarop christenen in alle tijden en op alle plekken zijn samengekomen om hun geloof te vieren, zonder dat dit leidt tot verstarring of regelfetisjisme. Oud-katholieken zijn trots op hun geschiedenis, maar willen voorkomen dat dit uitmondt in een soort heimwee naar een verleden dat er misschien zelfs nooit is geweest. 

Hoe word ik oud-katholiek?

Je hoeft niet meteen formeel toe te treden tot de Oud-Katholieke Kerk van Nederland om deel te kunnen uitmaken van onze vierende gemeenschap. Wij kennen ook ‘gastleden’: mensen die lid zijn van een andere kerk maar (nog) niet willen of kunnen toetreden tot de Oud-Katholieke Kerk. Zij doen in alles mee, maar hebben niet de rechten en plichten van het lidmaatschap, zoals het deel kunnen uitmaken van het parochiebestuur. Bij de meeste mensen die zich bij onze kerk thuis voelen, groeit wel vaak het verlangen om ‘echt’ bij onze geloofsgemeenschap te horen. Na een passende voorbereiding treden zij dan officieel toe tot de Oud-Katholieke Kerk. Hoe dat gebeurt, hangt af van iemands (kerkelijke) achtergrond. Mensen die nog niet gedoopt zijn, worden gedoopt. Mensen die al gedoopt zijn in een andere kerk ontvangen het sacrament van het vormsel of – in een eenvoudig ritueel – een zegen om hen te verwelkomen. Je kunt niet van twee kerkgenootschappen tegelijkertijd lid zijn.