Door Joris Vercammen
De klimaattop in Parijs is het succes geworden waarvan haast niemand van te voren durfde te dromen. De wereld lijkt vaak te complex en mensen te verschillend om nog te geloven dat het mogelijk is om tot een gezamenlijke aanpak van problemen te komen. Toch lijkt daarvoor in Parijs een sterke basis gelegd te zijn. Bijna 200 landen ondertekenden samen een bindend akkoord. Daarbij wordt ook afgesproken hoe de solidariteit tussen arme en rijke landen op het punt van klimaatbeheersing moet georganiseerd worden. Het is menens met het beperken van de CO2-uitstoot. We mogen de Nederlandse klimaatonderhandelaar, Michel Rentenaar, feliciteren met zijn werk waarop hij terecht trots mag op zijn.
We hebben als kerken veel aandacht besteed aan deze top. We hadden de klimaatloop in Utrecht op 24 oktober georganiseerd door OIKOS en enkele dagen later de InspiratieTafel door de Raad van Kerken en de Oud-Katholieke Kerk samen georganiseerd. Onder de gesprekspartners van die laatste bijeenkomst bevond zich Michel Rentenaar. Telkens werd benadrukt dat de klimaatproblematiek naast een technisch, ook een moreel probleem is. Jan Peter Balkenende benadrukte dat eens te meer aan de InspiratieTafel.
Excarnatie
Het centrale probleem is dat we de aarde losgekoppeld hebben van de hemel en dus van haar ziel beroofd. In plaats van in de incarnatie te geloven – dat wil zeggen Gods intieme betrokkenheid op de schepping – zijn we de weg van de ex-carnatie opgegaan (Ivan Illich). Ons probleem is de valse mythe die ons verkeerdelijk doet geloven dat wij alleen en autonoom toonaangevend in de schepping zijn. We hebben behoefte aan een alternatieve mythe. Centraal in die mythe staan de onderlinge afhankelijkheid van mensen en de dankbaarheid om onze aarde die we kunnen maken tot een huis voor allen. Eigenlijk is er geen andere optie dan deze, tenzij we met zijn allen ten onder willen gaan. Want zoveel is zeker: dat er geen mens uiteindelijk overblijft op een aarde die onleefbaar geworden is. Voor deze alternatieve mythe is in Parijs de basis gelegd. Er wordt over onze aarde opnieuw gesproken in termen van zorgzaamheid. We zijn beheerders van wat we ontvangen hebben en waarvoor we een verantwoordelijkheid hebben om het door te geven aan volgende generaties als een huis waar goed om leven is. Zo stijgen we boven onszelf en boven onze egocentrische gerichtheid uit. Dat heeft grote gevolgen: niet alleen voor het klimaat, maar ook voor de samenleving. Misschien moeten we de hoop op vrede in de wereld ook nog maar niet opgeven!
Startpunt
De InspiratieTafel legde de nadruk op het feit dat niet alleen regeringen verantwoordelijk zijn voor het klimaatprobleem, maar dat het een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van beleidsmakers, industrie, onderwijs, onderzoek, de kunsten, religie en samenleving. De klus is natuurlijk nog niet geklaard met zo een mooi akkoord als dat van Parijs. Het is een startpunt, vooral ook om zelf onze verantwoordelijkheid als burgers te nemen. Want de klimaatproblematiek verraadt een levenswijze die wij allen in min of meerdere mate delen met elkaar. Uiteindelijk betreft dit de wijze waarop mensen in het leven staan en dat heeft alles met ons religieus bewustzijn te maken. Eerst al in algemene zin: religie als het bewustzijn in verbondenheid te leven. Vervolgens ook in meer specifiek christelijke zin als geloof in Gods liefde die gestalte krijgt in de gave van de schepping.
Genieten zonder consumeren
Ik herinner me hoe de Oecumenische Patriarch Bartolomeüs vorig jaar in onze kathedraal een lezing hield over onze omgang met de schepping. Hij schetste de contouren van een leven-in-verbondenheid. Het komt erop aan een te streven naar ‘een hart vol ontferming, dat brandt van liefde voor heel de schepping, voor mensen, vogels, beesten en demonen – voor al Gods schepselen’, zoals Isaac de Syriër het zei in de 7e eeuw.
Het is dus een kwestie van meer ontvankelijkheid en beschouwing, van ruimhartigheid en dankbaarheid. Eigenlijk dus een kwestie om meer van het leven te genieten. Genieten, ja – zonder te consumeren: dát is de kunst! Want gulzigheid maakt elk feest kapot. Maar met Parijs is dat feest dan toch een stap dichterbij gekomen.
+Joris Vercammen.
Lees ook: De basis is gelegd. Door Jan-Jorrit Hasselaar, werkgroep duurzaamheid Raad van Kerken