Christus is verrezen! De Heer is waarlijk opgestaan!
Zusters en broeders,
Zelden zullen de woorden van de Paasgroet zo’n vreemde en bijzondere betekenis hebben als dit jaar. Het is onvoorstelbaar dat voor het eerst in mensenheugenis onze kerken met Pasen gesloten zijn. Zelfs tijdens de verschrikkingen van de oorlogstijd die een vorige generatie zich nog kan herinneren, was dat behalve in de ontruimde kustplaatsen niet het geval. Wat we nu meemaken, kunnen we nauwelijks beseffen; voor het verloop van de ontwikkeling vertrouwen we ons toe aan de bevindingen van wetenschappers. Over de omvang van de gevolgen van de crisis kan niemand zich echt een voorstelling maken, maar dat die op vele terreinen van onze maatschappij groot zullen zijn, is nu al duidelijk. Het zal nog spannend worden om te zien – als dat ons gegeven wordt – hoe christelijke deugden als naastenliefde in een voor allen menswaardige samenleving en eerbied voor het leven van mens en dier afgewogen zullen worden tegen herstel van de geglobaliseerde economische orde.
Al moesten we de kerkdeuren ook sluiten, het kerkelijke leven is met ingrijpende aanpassingen toch niet helemaal stil komen te liggen. Zoals andere kerken en gemeentes hebben gedaan, hebben ook wij de afgelopen weken via internet onze kerkdiensten gevierd en zullen we dat de komende weken ook blijven doen. Voor ons als uw bisschoppen, maar ook voor veel mensen die thuis meevieren heeft dat iets onwerkelijks. Wij moesten leren om wel in de camera te kijken, maar ook weer niet teveel en soms opzettelijk er langs. Thuis vierden velen de communie wel mee, maar dan net zonder het essentiële onderdeel van de communie, het nuttigen van de gezegende gaven van brood en wijn. Voor alle betrokkenen was de concrete, zo u wilt lichamelijke aanwezigheid bij elkaar een groot gemis. Juist bij de viering van de liturgie in deze beperkte omstandigheden realiseer je je hoe belangrijk de begroeting is als je elkaar werkelijk, lijfelijk ontmoet, de handdruk bij de vredegroet, elkaar aankijken en vragen hoe het gaat, het koffiedrinken na afloop. Om in het gemis hiervan te voorzien doen pastoors en kerkbesturen hun best het onderlinge contact op andere manieren per telefoon of digitaal te onderhouden en ontdekken ze creatieve mogelijkheden die ze niet hadden vermoed. En ook op de digitale kerkdiensten krijgen we reacties van mensen die zich werkelijk verbonden voelen. Er wordt thuis meegebeden en meegezongen, men chat ‘amen’ na een gebed, slaat een kruis bij de zegen en wenst elkaar na afloop digitaal een gezegende zondag of sterkte voor de komende week. Blijkbaar is er ondanks die beperkende omstandigheden ook gemeenschap mogelijk op een andere manier dan de gebruikelijke. Tegen de stroom aan narigheid die de crisis met zich meebrengt in, is dit een bevrijdende ontdekking.
Hiermee raken we aan het geheim van het Paasfeest. Want de opstanding van Christus is niet iets dat als gebeurtenis op zichzelf staat, maar dat wordt voorafgegaan door de crisis van Jezus’ lijden en sterven. Zijn dood aan het kruis is de dood van de minste mens, zoals er ook in onze dagen veel mensen sterven op overvolle gangen van een ziekenhuis in Amerika, in de vluchtelingenkampen aan de grens van Europa, in de sloppenwijken van India of waar ook ter wereld. Mensen die we liever niet zien, die het zelf maar moeten opknappen of naar wie niemand omkijkt. Wie zich het lot van deze mensen wel aantrekt, kan moedeloos raken bij de omvang van de crisis.
Het is een rode draad door de Bijbel dat waar de mens de dood over zichzelf of anderen afroept, door moedwillig kwaad te doen of in moedeloosheid weg te zinken, God zijn volk trouwt blijft en door de crisis heen een nieuwe toekomst opent, die wij niet voor mogelijk houden. Alle leerlingen van Jezus lieten het op het cruciale moment afweten zodat Jezus in eenzaamheid stierf. De steen die van het graf was weggerold was ook de zwaarte van hun schuld en onmacht en wat voor gevoel van bevrijding moeten zij op die eerste Paasdag niet hebben ervaren!
Het christelijk geloof is ten diepste een geloof van hoop en vertrouwen: hoop op redding uit de meest onmogelijke situatie, vertrouwen dat die bevrijding ook werkelijk komt. En samen vormen hoop en vertrouwen het fundament onder die liefde die zich over alle grenzen heen uitstrekt en bereid is de laagste en laatste mens te helpen. Niet om te laten zien hoe goed je zelf wel niet bent, maar omdat je jezelf herkent in Jezus’ leerlingen die door God uit de crisis werden bevrijd voor een leven in heerlijkheid. Als christenen zijn wij met Jezus gestorven aan de zonde van ons kwaad en onze onmacht en met hem verrezen tot een nieuw bestaan. De gemeenschap die wij met brood en wijn vieren roept ons niet weg uit de materiële werkelijkheid, maar geeft die werkelijkheid zin en betekenis. Als onze kerken weer opengaan en als we in alle vrijheid weer kunnen samenkomen om te vieren, laat het dan zijn in dit perspectief: heel de aarde jubelt en juicht voor de Heer. Halleluja!
We wensen u allen een gezegend Pasen:
Christus is verrezen! De Heer is waarlijk opgestaan!
Utrecht/Amsterdam, op het hoogfeest van Pasen, 12 april Anno Domini 2020.
Bernd Wallet, aartsbisschop-elect van Utrecht
Dirk Jan Schoon, bisschop van Haarlem
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 13 april 2020