Ook dit jaar vond eind augustus weer de jaarlijkse Internationale Oud-katholieke Theologenconferentie plaats. Dit keer in het Tsjechische Hejnice, bijna op het drielandenpunt van Duitsland, Tsjechië en Polen. Ruim veertig theologen en andere belangstellenden uit de Unie van Utrecht, kwamen bijeen om na te denken, elkaar te ontmoeten, en samen te vieren.
Verslag door: Sicco Claus
(Met onderaan een vertaling van het officiële Communiqué)
De keuze voor deze locatie werd welbewust gemaakt. De hoop was dat op deze manier zoveel mogelijk theologen uit de kerken uit de Unie van Utrecht zich uitgenodigd zouden voelen om deel te nemen. Er waren inderdaad twee theologen uit Polen en twee uit Tsjechië. De bisschop van Tsjechië sloot zich later in de week ook nog aan.
Om actieve deelname aan de discussie te vergemakkelijken werd er behoorlijk consequent gebruikgemaakt van zowel het Duits als het Engels. Zo konden zij die het Duits – de voertaal tijdens veel bijeenkomsten in het kader van de Unie van Utrecht – minder machtig zijn, óók actief deelnemen.
De conferentie vond plaats in een in 1989 prachtig gerestaureerd Franciscaans klooster, gesitueerd in een bergachtige omgeving. Een ideaal decor dus om te reflecteren, deelnemers uit andere kerken te ontmoeten en zo hún context beter te leren kennen. En natuurlijk ook om goed te eten en samen een mooie wandeling te maken, zoals op woensdagmiddag gebeurde.
Kerken en samenlevingen in verandering
Het thema van de sessie van dit jaar was ‘Kerken en samenlevingen in verandering’. Er waren lezingen, workshops, en andere vormen van uitwisselingen die ingingen op deze brede thematiek.
Er sprak bijvoorbeeld een Poolse jonge priester over het eerste missaal van de Poolse Nationale Katholieke Kerk. Hoe hij zijn onderwerp besprak tonde dat zijn kerk sinds die tijd de nodige verandering onderging. Een Tsjech vertelde in een workshop wat het betekent om in een sterk seculiere samenleving als de Tsjechische categorale zielzorg (dus in ziekenhuizen, gevangenissen, etc.) te verlenen.
Zelf mocht ik een workshop geven over Christelijke Meditatie. Ik heb geprobeerd te laten zien dat dit een spirituele praktijk is die zoekers die bij onze kerk aankloppen kan aanspreken. Na een eerste ervaring van ‘wow, wat mooi wat er allemaal in deze vierende gemeenschap gebeurt’, kunnen zij hun geestelijk leven op deze manier verder verdiepen. Een pastoor zou pastoranten die hier in hun privéleven mee bezig zijn kunnen stimuleren een meditatiegroepje te beginnen.
Een van de deelnemers merkte op dat de door de organisatoren gekozen vraagstelling ertoe leidde dat iedereen een beetje expert was. Het viel ook mij op dat de deelnemers veel en enthousiast met elkaar uitwisselden over de inzichten die aangeboden werden, en bereid waren nieuwe dingen uit te proberen.
Hejnice ligt natuurlijk vanuit Nederland bekeken wat afgelegen. Daarom moest ik, samen met mijn reisgenoot Maartje Groeneweg, al op donderdagmiddag vertrekken naar Děčín, om daar de nachttrein naar Den Haag te kunnen nemen. De meeste anderen sloten dus de conferentie op vrijdag af met in de ochtend een eucharistieviering voorgezeten door de bisschop van Tsjechië, en een laatste uitwisseling in de middag.
Communiqué van de 49e Internationale Oud-Katholieke Conferentie voor Theologie 2025
De tekst hieronder is een Nederlandse vertaling van het oorspronkelijke Duitstalige communiqué.
De wereld is in verandering – en ook de oud-katholieke kerken van de Unie van Utrecht maken deel uit van diverse maatschappelijke en religieuze veranderingsprocessen. In totaal kwamen 44 deelnemers uit Duitsland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Zwitserland en Tsjechië bijeen voor de 49e Internationale Oud-Katholieke Conferentie voor Theologie. Deze vond plaats van 25 tot 29 augustus in het klooster Hejnice (Tsjechië) onder de titel “Kerken en samenlevingen in verandering. Bijdragen vanuit de oud-katholieke kerken van de Unie van Utrecht”. De conferentie was gewijd aan de specifieke uitdagingen waarmee de afzonderlijke oud-katholieke kerken vandaag de dag in hun respectieve landen en samenlevingen worden geconfronteerd.
Het gebruikelijke verslag van de aartsbisschop van Utrecht over de algemene situatie van de Unie van Utrecht werd ditmaal gevolgd door korte verslagen over de situatie van de lidkerken van de Unie van Utrecht. Deze waren onder meer gebaseerd op de volgende vragen: Hoe heeft de betreffende oud-katholieke kerk zich de afgelopen twee decennia ontwikkeld? Hoe wordt zij maatschappelijk en oecumenisch gezien en gewaardeerd en hoe en met wie is zij verbonden? Welke specifieke uitdagingen noemt zij en hoe ziet zij haar toekomst?
Hoofdlezingen
Hoofdlezingen werden gehouden door universitair docent Dr. Adéla Muchová (Linz, Oostenrijk) en Prof. em. Dr. Erik Borgman (Tilburg, Nederland). Vanuit een Centraal- en West-Europees perspectief respectievelijk. Onder de titel “Religion in Central Europe: Between Resilience, Renewal and Loss” analyseerde prof. Muchová drie fasen van religieuze transformatie in de 20e en 21e eeuw, met name in de context van wat nu de Tsjechische Republiek is. Prof. Borgman pleitte ervoor om te leren van de Europese geschiedenis en de relatie tussen kerk en moderniteit opnieuw te doordenken (“Hope Born From Hopelessness, Joy Growing From Lament”).
Workshops
Vier workshops gingen in op het thema van de conferentie; ze nodigden uit tot een discussie over het sterven van gemeenten en kerken (Stefanie Arnold, Zwitserland), geestelijken in onbetaalde dienst en met een burgerlijk beroep (Krzysztof Pikulski, Polen, en Gilbert Then, Duitsland), oecumenische categoriale zielzorg in een geseculariseerde context (Petr Jan Vinš, Tsjechië) en christelijke meditatie (Sicco Claus, Nederland).
Discussie en presentaties
Drie kerken brachten onderwerpen onder de aandacht die daar momenteel ter discussie staan: Thomas Wetschka, Thomas Leinwather, Jutta Schmitzberger en bisschop Maria Kubin bespraken tijdens een podiumdiscussie ‘Ausbildungswege – Berufungswege in der Altkatholischen Kirche Österreichs.’ Damian Heratym stelde de Christelijke Theologische Academie in Warschau voor en presenteerde zijn liturgisch-historisch onderzoek naar de ontwikkeling van het missaal in de Pools-katholieke kerk. Bisschop Pavel Stránský gaf vanuit het perspectief van de Oud-katholieke Kerk in Tsjechië zijn visie op het huidige profiel van de diaken.
De conferentie bood ook de mogelijkheid om lopende onderzoeksprojecten te presenteren. Dagelijks vonden in de bedevaartskerk Maria Heimsuchung ochtend- en avondgebeden plaats en ter afsluiting van de conferentie een gezamenlijke eucharistieviering onder leiding van bisschop Pavel Stránský (Praag).
Religie en secularisatie
Tijdens de conferentie werd duidelijk dat er in de verschillende landen verschillende constellaties van religie en secularisatie bestaan. Tegelijkertijd staan veel kerken voor vergelijkbare uitdagingen. Genoemd werden bijvoorbeeld onderwijs en opleiding, pastoraat, spiritualiteit, gemeenschapsopbouw en het verdwijnen van (kerk)gemeenschappen en de daarmee samenhangende rouwprocessen, de integratie van nieuwe leden en de overdracht van geloof en kerkelijk engagement aan de jongere generaties. Met het oog op het voortschrijdende verlies aan maatschappelijke relevantie van kerken werd de vraag gesteld wat dit betekent voor de vormgeving van het samenleven van kerken en religies in religieus onverschillige samenlevingen.
Oud-katholieke verbinding
De Internationale Oud-Katholieke Conferentie voor Theologie juicht het toe wanneer onze kerken zich sterker met elkaar verbinden in het theologische gesprek en van gedachten wisselen over pastorale, praktische en actuele maatschappelijke kwesties. Bestaande oud-katholieke instellingen zoals de Internationale Bisschoppenconferentie en de theologische opleidingscentra, evenals internationale oud-katholieke fora (conferenties en congressen) bieden hiervoor belangrijke instrumenten om, in het licht van de huidige vraagstukken, met elkaar te communiceren en zich te verzekeren van de oud-katholieke identiteit en het oud-katholieke zelfverstaan.
Lees hier de oorspronkelijke (Duitse) tekst van het Communiqué
