In deze editie van Verdieping verkent jongerenpastor Thelma Schoon een opvallende en hoopvolle ontwikkeling: de hernieuwde interesse van jongeren in geloof en kerk. Wat beweegt tieners en twintigers in 2025 om opnieuw naar zingeving te zoeken? En hoe kunnen wij als Oud-Katholieke Kerk aansluiten bij hun zoektocht? Schoon neemt ons mee langs trends, persoonlijke ontmoetingen en verrassende verschijnselen op social media, en stelt daarbij een essentiële vraag: hoe begin je eigenlijk met geloven? En wat vraagt dat van een geloofsgemeenschap?
Via onze maandelijkse artikelenrubriek ‘Verdieping’ geven wij oud-katholieke deskundigen een platform om hun kennis en inzichten te delen over uiteenlopende thema’s die onze gemeenschap raken. De auteurs geven hun unieke perspectief op relevante en actuele onderwerpen: van ethische vraagstukken en interreligieuze dialoog tot culturele trends en historische reflecties.
Tekst: Thelma Schoon
“Waar moet ik beginnen?” Deze vraag stellen jongeren me geregeld. Tieners en twintigers lijken zich in 2025 in toenemende mate te interesseren in het geloof en zijn ook bereid zich daarin te verdiepen. Meer dan eens kwamen ouders me vol verbazing vertellen dat hun kind hen plotseling vroeg “waar thuis eigenlijk de Bijbel ligt”. Er wordt door jongeren inmiddels heel wat in opgezocht, gemarkeerd en bestudeerd.
Kerkgang neemt weer toe
Dit past in een breder plaatje van toenemend geloof en kerkgang onder jongeren en jongvolwassenen. Uit het recente onderzoek ‘God in Nederland’, dat de ontkerkelijking in Nederland sinds 1966 onderzoekt, blijkt dat na decennia waarin elke volgende generatie ongeloviger en onkerkelijker werd, er nu een ommekeer gaande is dankzij Gen-Z, de generatie van jongeren rond de twintig. Deze generatie is voor het eerst weer geloviger en méér betrokken bij de kerk dan de generatie boven hen, die van de millennials.
Is het christelijk geloof iets voor mij?
Hoewel het nog erg vroeg is om in de Oud-Katholieke Kerk van een jongerengroei te spreken, merk ik wel degelijk een kentering in de algemene tendens: er is onder jongeren een grotere openheid ten opzichte van het geloof. Veel jongeren gaan echt op onderzoek uit, om te kijken of het christelijk geloof iets voor hen is; om er een mening over te kunnen vormen of omdat ze zien dat het voor leeftijdsgenoten houvast biedt in het leven en zij daar óók behoefte aan hebben.
Soms is het ‘op onderzoek uitgaan’ door deze openheid en nieuwsgierigheid makkelijker voor jongeren die van huis uit niet bekend zijn met het geloof, dan voor diegenen die kerk en geloof vooral beschouwen als ‘iets van hun ouders’.
Belangrijke rol van social media
De rol van social media in dit geheel mag niet onderschat worden. Op het populaire videoplatform Tiktok is inmiddels een breed scala te vinden aan binnen- en buitenlandse christenen die het geloof ter sprake brengen: van video’s van christelijke meiden die zich klaar maken voor een zondagse kerkdienst of vlogs maken over hun Bijbelstudie, chatrooms met discussies tussen atheïsten en gelovigen, tot ambtsdragers uit allerlei geloofsstromingen die in een livestream kijkersvragen beantwoorden of uitleg geven over kerkelijke leer en traditie.
Online worden er christelijke vriendengroepen gemaakt en getuigenissen gedeeld door menig bekeerde influencer en dit jaar was het voor het eerst in de geschiedenis dat het rooms-katholieke pauselijk conclaaf online door miljoenen jongeren op de voet werd gevolgd.
En ook in kerken zie ik een toename van jongeren, veelal tieners en twintigers, die zomaar eens een oud-katholieke kerk binnenstappen. Zo verwonderde ik me dit jaar in de Aswoensdagviering over het aantal jongeren dat aanwezig was. Diegenen die ik sprak gaven aan nooit eerder een katholieke mis te hebben meegemaakt. Wat beweegt hen?
Behoefte aan een leefregel
Geloven wordt weer een lifestyle. Jongeren associëren het christendom met rust en reinheid in een wereld vol prikkels en gekte; met een bewuste keuze tegenover gefeest en willekeur; als iets waars en waarachtigs tegenover on-echtheid. Velen geven aan behoefte te hebben aan een leefregel: dingen die jij zelf kunt toepassen in je alledaagse leven en die zin en samenhang geven aan je bestaan.
Niet geheel verrassend zijn het de conservatievere geloofsstromingen die het meest aan populariteit winnen en online sterk vertegenwoordigd zijn, of dat nu in de katholieke, orthodoxe, protestantse of evangelische hoek is.
Godsdienstsocioloog Marten van der Meulen verklaart deze hang naar conservatieve vroomheid door te wijzen op de maatschappelijke situatie in de wereld, waarbij jongeren zoeken naar grip en controle. Daarbij ontdekken veel jongeren oude rituelen en gebruiken van hun (over-)grootouders en herwaarderen deze. In katholieke context herken ik een herwaardering voor bepaalde traditionele elementen, zoals de biecht, hoofdbedekking en de rozenkrans. Voor sommige jongeren vormen deze zaken een aanknopingspunt tussen traditie en hun eigen alledaagse leven.
‘Proefgeloven’: wat doet het geloven met je?
Natuurlijk zijn er kritische kanttekeningen te maken wanneer geloven ‘een hype’ wordt. Al snel kan het geloof iets worden om je van anderen af te zetten of van hen te onderscheiden, of geeft het slechts oppervlakkig houvast.
Toch is het positief dat iets van de geloofsschroom weg is gevallen bij de jongere generatie. Niet langer hoef je alles zeker te weten voordat je je met geloof mag bezighouden, maar kun je ‘gewoon’ een kerk binnenstappen of een Bijbel openslaan. Zo vertelde een jongere uit onze kerk me onlangs dat ze een periode aan het ‘proefgeloven’ is. In plaats van pas actie te ondernemen wanneer ze overal zeker van was, besloot zij mee te draaien in een parochie en zo te ervaren wat dit met haar deed. Een andere jongere vertelde dat het beginnen met geloven voelde als een sprong in het diepe; een leap of faith. Dat klinkt rigoureuzer dan ‘proefgeloven’, maar het heeft daarmee gemeen dat het een actieve houding vraagt: meedoen en dan kijken wat er binnenin jou gebeurt.
Die houding past in zekere zin bij een oud-katholieke spiritualiteit waar ‘participatie van de gelovige’ een cruciaal onderdeel van is, maar het bevraagt deze ook. Als je net ergens aan begint, ben je je hyperbewust van alles. Zoekende jongeren zitten dus vaak heel bewust in een viering en vragen zich dan af: ‘kan ik me vinden in de woorden die ik uitspreek?’, ‘wat doen deze gebaren en lichaamshouding met mijn gevoel’ en ‘wat vind ik er eigenlijk van?’
Het roept de vraag op hoe je eigenlijk beginner bent in de liturgie, en op al die andere vlakken van (oud-katholiek) kerk-zijn. Begin je met Bijbellezen bij Genesis of met een Evangelie, of google je wanneer nodig ‘Bijbeltekst bij stress’ en zie je wat er uitkomt? Neem je deel aan een belangstellendenkring; durf je na een viering te blijven bij de koffie of speur je liever de landelijke website af naar informatie? En het wordt natuurlijk écht spannend als blijkt dat er in die kerk ook een gemeenschap is, die uitziet naar je komst. Kortom: hoe begin je bij ons in de kerk?
Beginner in de Oud-Katholieke Kerk
Tegenwoordig zijn er tal van hulpmiddelen die jongeren helpen om ‘te beginnen’. Er zijn apps met gesproken christelijke meditaties, meedeinend op het ritme van de getijden of met een dagelijkse Bijbeltekst op de achtergrond van je telefoon, er zijn jongerenbijbels en podcasts. Hoewel niet specifiek oud-katholiek, bieden deze hulpmiddelen voor veel jongeren wel een fijne opening in de rijke christelijke traditie.
Het zou interessant zijn om als Oud-Katholieke Kerk mee te bewegen met deze ontwikkeling onder jongeren, zowel in wat onze kerk hen aanbiedt aan materiaal, als aan persoonlijk contact en begeleiding. Laten we als gemeenschap deze jongeren en hun ‘proefgeloven’ vooral niet over het hoofd zien, maar juist serieus nemen. Laat je persoonlijk uitdagen door hun vragen over ‘het beginnen’. Hoe ben jij zelf ooit begonnen; hoe lees je de Bijbel bij ons in de kerk; hoe bid je; hoe doe je (met hoofd, hart en lijf) mee in de viering en welke leefregels geven jou eigenlijk houvast? Dit zijn relevante vragen die ons allemaal – jong én oud – kunnen stimuleren om die spannende leap of faith te nemen, want beginnen wij in het geloof niet allemaal steeds opnieuw?