Hildegard von Bingen als Beatrice de Graaf
Tekst: Lisa Bakker
Beeld: Mariska Teuben
Hoe zou Franciscus eruit hebben gezien als hij nu had geleefd? Met die vraag begon de oud-katholieke Mariska Teuben aan haar nieuwste kunstproject. Al snel volgden andere ‘moderne heiligen’. Het gebruiken van meer of minder bekende mensen als model voor deze heiligen voegde een extra dimensie aan de tekeningen toe. Zo stond Don Ceder model voor Martin de Porres en Beatrice de Graaf voor Hildegard van Bingen.
Teuben vertelt: ‘Het proces van het portretteren van deze heiligen begint met het verhaal erachter. Waar komen ze vandaan? Wat is het verhaal dat ze vertellen?’ Terwijl Mariska tekent, zoekt ze voor zichzelf het verhaal achter deze heiligen. ‘Hoe kan het verhaal rondom een persoon of heilige in deze tijd geplaatst worden? Door de heiligen buiten hun eigen context te plaatsen wordt de afstand minder groot. Ineens kun je je voorstellen dat het je buurman zou kunnen zijn.’
‘Ik ben absoluut geen theoloog, dus ik maak er geen complete literatuurstudie van. Maar juist het tekenen met het verhaal erbij maakt het voor mij een mooi proces. Het is ook een stukje geloofsbeleving. Het valt me op dat de wereld nu zo anders is dan toen. Sommige dingen kun je je nauwelijks meer voorstellen, zoals dat veel tieners de soms vurige wens hadden tot een klooster toe te treden. Toch werden die mensen ook toen gedreven door hun liefde voor God en mensen. De radicale keuzes waarmee ze hun leven vormgaven en de impact die zij daarmee hadden, maakt hen uitzonderlijk. Maar ondanks de soms grote verschillen in een veranderde wereld, kan hun bezieling en toewijding voor ons een inspiratiebron zijn.’
Hildegard van Bingen
‘Hierboven teken ik Hildegard van Bingen (1098-1179). Hoogleraar Beatrice de Graaf, bekend als terrorisme-expert, staat model voor haar. Hildegard verwierf als mystica groot gezag in de kerk en werd door paus Benedictus XVI uitgeroepen tot Kerklerares. Ze staat daarnaast bekend als eerste componiste. Ik vind Beatrice zelf een hele inspirerende vrouw en ik denk dat veel mensen haar kennen. Ze is erg intelligent en met haar staat van dienst benadrukt ze de invloedrijke rol die Hildegard had.’
‘Het idee voor deze serie begon met Franciscus van Assisi (1181-1226). Ik was zijn verhaal aan het uitzoeken. Zijn boodschap om voor anderen te zorgen en alles te delen is tijdloos. Hoe zou hij eruit hebben gezien als hij nu had geleefd? Hij wilde niets bezitten en deelde alles met de armen. Daarom tekende ik hem met eenvoudige kleren, blote voeten. De wolf verwijst naar de wolf die mensen aanviel, en die door Franciscus werd opgezocht en tot de orde geroepen, en het roodborstje naar de legende dat Franciscus eens voor de vogels preekte.’
‘Martin de Porres (1579-1639) was een Zuid-Amerikaanse heilige. Zijn vader was een Spaans edelman en zijn moeder was waarschijnlijk een bevrijde slavin uit Panama. Ik heb Don Ceder wegens bepaalde overeenkomsten gekozen als model. Ze zijn beiden opgegroeid bij hun moeder en beiden hebben ze tegen de verwachtingen in toch veel weten te bereiken. Ceder, afkomstig uit de Bijlmer, werkte als advocaat in de schuldproblematiek en is nu kamerlid voor de ChristenUnie. Sint Martin mocht ondanks zijn gemengde afkomst toch toetreden tot het klooster. Hij behandelde veel zieken, verzorgde zwerfdieren, was bescheiden en nam al het werk aan. Hij wordt als boegbeeld gezien tegen racisme.’
‘Catharina van Genua (1447-1510) heb ik uitgebeeld als verpleegster met blauwe medische kleding. Sint Catharina had een rijk spiritueel leven, maar heeft ook haar hele leven hard gewerkt. Ze was het hoofd van een ziekenhuis en zette tijdens de pestepidemie een openluchtziekenhuis op. De Italiaanse Chiara Valtolina, veterinair specialist, heeft model gestaan voor haar. Het mondkapje verwijst naar de pest en indirect naar de coronapandemie. Ik vind dit portret heel inspirerend, omdat het een stuk dichterbij komt dan enorme wonderen. De alledaagse zaken, waaraan mensen hun hele leven wijden, kunnen je juist raken.’
Dit artikel verscheen eerder in De Oud-Katholiek, nr. 2922, juni 2022.