Op het feest van Sint Jozef 2013
Aartsbisschop Joris Vercammen is als President van de Unie van Utrecht te gast in Rome voor de inauguratie van Paus Franciscus. Een impressie vanuit Rome van de dag van vandaag.
Het waren vermoeiende dagen geweest, zo vertelde mij kardinaal Eijk. Er gaat dan ook heel wat aan een conclaaf vooraf. Eerst dagen informatie verwerken en evalueren daarna het eigenlijke conclaaf. De verantwoordelijkheid is groot: het gaat niet alleen om het kiezen van een leider voor de Roomse wereldkerk, maar ook om het bepalen van de uitgangspunten voor het toekomstig beleid. De vraag is wie deze kerk op dit ogenblik nodig heeft. Het werd dus Georgio Maria Bergoglio, naar eigen zeggen ‘van het uiteinde van de wereld’ naar Rome gehaald om er bisschop te zijn. ’We zijn zo blij met deze nieuwe paus’, vertelt me een medewerker van de Pauselijke Raad voor de Eenheid van de Christenen. In die kringen wordt verteld dat Paus Franciscus meteen geweigerd heeft de rode pausschoenen aan te trekken omdat hij zich gemakkelijker voelt in zijn gewone Argentijnse schoenen. De dag na zijn verkiezing liet hij de persoonlijke auto van de paus voor wat hij is om met de andere kardinalen in de bus te stappen voor een pelgrimstocht langs de Romeinse Mariakerken. Overigens heeft hij de Mercedes, die voor hem bestemd is, een andere bestemming gegeven omdat hij zich prettiger voelt in de auto van een van de wachten. Dat werd mij ook verteld. Welk merk die andere auto heeft, wist mijn informant niet. Een paus die gewoon doet, dat lijkt de eerste indruk te zijn. Daar zitten heel wat rooms-katholieken op te wachten, en anderen wellicht ook. Franciscus schept verwachtingen…
In oecumenische kringen was bijval te beluisteren voor de homilie van de inauguratiedienst. “Laat ons Christus in ons leven ruimte geven, opdat we goed voor elkaar en voor de schepping zouden kunnen zorgen”. De paus spreekt de woorden bedachtzaam uit, maar ook duidelijk en helder met dat tikkeltje gevoel waardoor zo’n zin beklijft. ‘Ik houd van zijn stem’, vertelt me een anglicaanse bisschop, ‘ze is krachtig maar tegelijk aardig’. Krachtig en aardig: het zijn de eigenschappen die men vaker van een bisschop verwacht en wellicht zijn het de eigenschappen van ieder, die enige herderstaak op zich neemt. Maar het zijn ook de eigenschappen van christen in het algemeen: de christen als behoeder van mens en schepping, in Gods naam, dat vraagt krachtdadigheid én tederheid. Eenvoud is een teken, solidariteit met de armen het juiste begin.
“De roeping om behoeder van mens en schepping te zijn is er niet alleen voor christenen, het is een prioriteit die gewoon belangrijk is voor alle mensen”, voegt de paus er in zijn homilie aan toe. Daarmee zet hij de kerk waar ze thuishoort: in het midden van de mensengemeenschap. Maar dan wordt het ook spannend, kan deze Roomse kerk werkelijk baken zijn voor zoekende mensen? Want verderop heet het dat Gods wet vastligt in de natuur… en daarmee wordt dan weer niet direct veel ruimte voor dialoog gegeven.
Achterin het liturgieboekje staat dat de gelovigen die deze dienst hebben bijgewoond een volle aflaat kunnen verdienen op de gebruikelijke voorwaarden. “Wat betekent dat eigenlijk?”, vraagt mij the Most Reverend John Santamu, aartsbisschop van York, en mijn buurman tijdens de dienst. Ik leg hem uit dat een volle aflaat betekent dat je vrij van zonden bent, maar dat je dus aan bepaalde voorwaarden moet voldoen. Eén van die voorwaarden is dat je ‘ter communie bent gegaan’. Maar de oecumenische gasten mogen dat natuurlijk niet…”dan kunnen wij niet vrij worden van onze zonden”, besluit de aartsbisschop en hij voegt eraan toe: ‘dat is niet echt sympathiek tegenover ons’. En inderdaad: hier niet de wereldkerk aan het woord maar de Roomse confessie. Hoezeer men ook wil uitstralen dat men er voor allen wil zijn, het blijft dubbelzinnig.
Als oud-katholieken kijken we ook met nodige verwachtingen naar Paus Franciscus. Ik zal hem dat trouwens morgen bij de audiëntie ook zeggen. Maar wij hebben ook wat in te brengen waar het om gaat de katholieke kerk te stimuleren zich van haar confessionele kleur te ontdoen. Ik weet wel dat ik daarmee hoog inzet. De muis die brult tegen de olifant… Echter het is niet onmogelijk dat ook een olifant van een muis iets wil aannemen, maar dan moet die muis wel krachtig en teder zijn! En wellicht niet direct resultaat verwachten, maar vooral de eigen integriteit cultiveren. Om maar te zeggend dat we deel zijn van die grote katholieke stroom van christenen, die baken kunnen worden voor de wereld. En dat we daarin een verantwoordelijkheid hebben. Tegen deze achtergrond is het meteen duidelijk dat we van harte hebben deelgenomen aan deze inauguratiedienst en dat we ook morgen Paus Franciscus van harte Gods zegen zullen wensen voor zijn Petrusdienst.
Joris Vercammen
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 19 maart 2013