Onlangs is Jan Jorrit Hasselaar (38), onze Amsterdamse parochiaan, geselecteerd om deel te nemen aan het eerste programma over Governance, Economics and Management for an Economy of Life van de Wereldraad van kerken, de Wereldraad van Gereformeerde kerken, Raad voor wereld missie en de Lutherse Wereldfederatie. Dit programma zal plaatsvinden in Hong Kong, in augustus 2016.
Vanuit het christendom is er een lange traditie van diepe betrokkenheid op de wereld van economie. Tegelijkertijd is er een toenemend besef dat ethische en theologische perspectieven van de kerken over de (globale) economie maar weinig invloed hebben op economisch beleid, de praktijk van het bedrijfsleven en de academie. Vanuit deze ervaring hebben de diverse kerken besloten te investeren in de kwaliteit van de bijdrage vanuit de kerken en dit beter te laten aansluiten bij het huidige tijdsgewricht, economie en bedrijfsleven. Aan het programma dat daarop ontwikkeld is, nemen 15 high potentials deel, waarvan 70% uit het mondiale zuiden en 30% uit het mondiale noorden.
Jan Jorrit, econoom en theoloog, herkent de kloof tussen kerk en theologie aan de ene kant en economie en bedrijfsleven aan de andere kant. Zo valt het hem op dat de kerk, niet in de laatste plaats de Wereldraad van kerken, zich vaak richt op het economische denken van de jaren ’80 van de vorige eeuw en daar haar pijlen op afvuurt. Het moet allemaal anders. Meest recent gebeurt dat volgens hem misschien nog wel in het concept-rapport ‘Vrede zoeken en voorspoed in de Europese Unie’ (2016) van de Europese Kerkenconferentie (CEC). Ook daar ziet hij de stroman weer opduiken dat de economische wetenschap beperkt rationeel is, alleen over cijfers gaat en over de korte termijn. De hedendaagse wetenschap is echter mijlen verder, zo stelt hij, o.a. met denkers als Akerlof, Stiglitz en Bowles. Geen wonder dus dat het kerkelijk spreken weinig deuken in een pakje boter slaat. Jan Jorrit stelt niet dat het kerkelijk spreken er niet toe doet en geen goede punten inbrengt. Hij stelt echter wel dat zij haar gesprekspartners recht moet doen en hun wereld moet kennen of daar minstens voor open moet staan. Natuurlijk, voegt hij daaraan toe, is er in de afgelopen decennia een manier van denken zichtbaar geworden van korte termijn, geld en eenzijdige groei, die weinig vruchtbaar is, in economie, maar ook in onderwijs, zorg en …kerk. Want, zo vraagt Jan Jorrit zich af, zit die manier van denken, waarvan we de economie vaak de schuld geven, niet in een ieder van ons. En past het daarom de kerk ook niet om zich moreel te verheffen alsof men precies weet hoe de economie zou moeten werken. ‘Wie zonder zonden is, die werpt de eerste steen’. In hoevere is een bepaalde manier van denken in termen van geld en groei ook niet dominant in de kerk, en stelt de kerk daar niet zelden haar beleid en visie op af?
Jan Jorrit vindt in de toon van de encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus uit 2015 aanknopingspunten voor een andere manier van denken. In de encycliek bedient de paus zich van recente wetenschappelijke inzichten en doet daarmee dus recht aan de wetenschap. Ook stelt de paus dat de kerk niet alle antwoorden heeft en roept op tot dialoog van alle mensen van goede wil om samen verantwoordelijkheid te nemen voor de zorg voor de aarde en elkaar. In de Nederlandse context heeft deze encycliek o.a. geleid tot de InspiratieTafel op 28 oktober 2015 georganiseerd door de Raad van kerken en de Oud-Katholieke kerk, net voor de klimaattop in Parijs, rondom de encycliek van de paus en met een videoboodschap van patriarch Bartholomeus, de ‘groene’ Patriarch, bij drinkwaterbedrijf Dunea. Aan de InspiratieTafel kwamen zo’n 40 senior vertegenwoordigers samen, o.a. uit het bedrijfsleven (Rabobank, KPN, Shell), ngo’s (Natuur & Milieu, HIVOS, Tear), media (NRC, Correspondent, RD, Trouw, ND), scholieren, studenten, klimaatspecialist Pier Vellinga, professor Erik Borgman (theologie), voormalig minister-president Jan Peter Balkenende, de Nederlandse klimaatgezant Michel Rentenaar, de Nederlandse jongerenvertegenwoordiger bij de VN, Socha de la Fuente. Inleidingen, gesprekken, in kleine groepen en plenair, afgewisseld met een excursie en borrel gaven gelegenheid tot gedachtewisselingen, ontmoetingen en vieren van het leven. De encycliek van paus Franciscus diende als inspiratie, waarbij ruimte was voor een ieder op zijn of haar eigen manier en een ieder bracht daarbij de eigen praktijk en dilemma’s in. Dezelfde avond werd de InspiratieTafel aangehaald in de Tweede Kamer en de volgende ochtend door de Rabobank op Radio 1. Dit najaar verschijnt er een publicatie van de InspiratieTafel met teksten van diverse aanwezigen en vele foto’s. In december 2016 organiseert het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen een internationaal en multidisciplinair programma eveneens in die geest van de encycliek.
Vanuit het christendom is er een lange traditie van diepe betrokkenheid op de wereld van economie. Het feit dat de kerken vandaag de dag weinig gehoord worden, kan niet alleen aan de ander liggen, stelt Jan Jorrit. De kerken zullen ook bij zichzelf te rade moeten gaan. Dat gebeurt nu ook met het nieuwe programma Governance, Economics and Management for an Economy of Life. Volgens Jan Jorrit biedt de Laudato Si’ van paus Franciscus diverse aanknopingspunten voor een nieuw perspectief, in vorm en inhoud. Dit betekent volgens hem allesbehalve dat de kerk haar spreken moet inbinden en in het gevlei dient te komen van bedrijfsleven en economie om gehoord te worden. Hij stelt dat de kerk veel meer vanuit een zelfbewuste houding, met kennis van zaken, een eigen verhaal en een open houding richting de ander bij kan dragen aan het goede (samen)leven en een cultuur van hoop in de lokale, nationale en internationale context.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 6 juni 2016