Maandag 11 september 2017 waren de pastores Jan van der Steen en Harald Münch namens de bisschoppen op een symposium met het thema‘Values-driven politics in a time of identity crisis’. Organisator was een netwerk van hoogleraren, generaals en politici uit de pax-beweging en de geestelijke verzorging binnen het Nederlandse Ministerie van Defensie. Alle deelnemers aan het symposium hadden een duidelijke affiniteit met het christendom: oosters-orthodox, rooms-katholiek en protestants.
De toon werd gezet door een diplomaat uit Bulgarije. De NATO bestaat er om de waarden van de liberale democratie te verdedigen. En deze liberaal democratische orde komt voort uit het christendom. Maar juist op dit punt komt vanuit de samenleving van sommige NATO landen veel kritiek, vooral in de Oost-Europese landen. Er wordt een verschil gemaakt tussen democratie en een liberaal waardenpatroon. De samenleving is instabiel en dat wordt door een liberale orde nog bevorderd. De meerderheid van de bevolking voelt zich bedreigd en kiest daarom langs democratische wegen voor autoritaire politici. Want alleen deze lijken in staat de samenleving bijeen te kunnen houden.
Vervolgens gingen de lezingen en het panelgesprek op het einde om deze vraag: ‘Hoe kunnen wij de waarden waarvoor de NATO staat aan de mensen binnen de lidstaten overbrengen en aan de omringende landen overtuigend presenteren?’ Consensus namelijk was: de NATO en het militaire apparaat bestaan om juist te verhinderen dat er gebruik van moet worden gemaakt. Er bestaat een verband tussen een buitenlandse politiek die de eigen nationale belangen voorop stelt en humane en sociale veiligheid in de landen binnen en buiten de NATO. Dat is de basis voor een sterk narratief van een idealistisch buitenlands beleid met realistische doelen. Uiteindelijk is er voor geen enkel probleem een militaire oplossing.
Een voormalige hoge Amerikaanse diplomaat, en nu hoogleraar, vertelde dat al een aantal decennia in de VS een destabilisering van de administratieve structuren gaande is en dat de enige stabiele factor het militaire complex is. Dat toont zich daarin dat de verschillende ‘commanding generals’ van de strijdkrachten in de verschillende wereldregio’s hun eigen netwerk met de plaatselijke regeringen onderhouden en langs de officiële diplomatie heen werken. De invloed van het militaire complex komt ook voort uit het feit dat er bijna geen kiesdistrict in de VS is waar niet bedrijven zijn die niet voor het militaire apparaat produceren. Daarom kan geen enkele afgevaardigde het wagen iets tegen de macht van het militaire apparaat te zeggen. Hij vertelde ook dat actieve militairen, ook in burger, in de VS een aantal privileges hebben. Zo worden zij op binnenlandse reizen met voorrang behandeld. Tenslotte wees hij erop, en dat werd door een aantal deelnemers bevestigd, dat wij op dit moment blij moeten zijn met de sterkte van het militaire apparaat, want dat is het meest onideologische deel van de samenleving in de VS en waarop Trump het minste invloed heeft.
Harald Münch vond het een indrukwekkende bijeenkomst. Hij was onder de indruk van de integriteit, de oprechtheid en het committment voor veiligheid en vrede in de wereld, juist van de kant van mensen uit de militaire context.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 26 september 2017