‘Waar de bisschop is, daar is de kerk’, is het gevleugelde woord toegeschreven aan de heilige Cyprianus, bisschop van Carthago in de derde eeuw. Andere kerkvaders hadden het ook kunnen zeggen. Voor het eerst in de Utrechtse kerkgeschiedenis was er op donderdag 28 november een bijeenkomst van het college van geestelijken en leken dat de nieuwe aartsbisschop van Utrecht zal gaan kiezen. Zónder de huidige bisschop vergaderde men. Toch gebeurde hier kerk, want wat de kerkvaders onder meer bedoelen is dat als het om bisschoppen gaat, het om de levende kerk gaat, of moet gaan, en om ons leven in gemeenschap met elkaar.
De koers van de kerk was daarom de focus van het eerste ‘preconclaaf’ dat onder voorzitterschap van de deken van het Metropolitaan Kapittel, Wietse van der Velde, gehouden werd in de Akker in Hilversum. Met alle verschillende accenten die gelegd werden, zette vooral het gezamenlijke gevoel van verantwoordelijkheid voor ons bisdom de toon deze avond. Teken daarvan was ook al de opkomst: op één na alle kiesgerechtigden hadden zich verzameld voor deze bezinning op de toekomst van onze kerk en de rol van de bisschop daarin.
Nadat de deken het beraad met schriftlezing en gebed geopend had, lichtte hij de procedure toe en beantwoordde hij informatieve vragen. Het eigenlijke kiescollege is het Metropolitaan Kapittel, voor de gelegenheid is het uitgebreid met alle geestelijken van het bisdom in actieve dienst en een aantal leken-gelovigen. Die laatsten zijn door het kapittel aangewezen uit de Utrechtse leden van het Collegiaal Bestuur (het landelijk bestuur van de kerk) en van de synode. Hierbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met spreiding in regio en leeftijd. Deze lijst bestaat te allen tijde en wordt jaarlijks in december geactualiseerd.
Voor het bezinningsproces was een gespreksleider van buiten de oud-katholieke kring gevraagd: ds. Elsbeth Gruteke, predikant van de Protestantse Gemeente Zeewolde, presentator van enkele radio-programma’s en bestuurslid van de Charismatische Werkgemeenschap Nederland. Wat is je droom voor de kerk over 15 jaar? Met die vraag stuurde zij de kiesgerechtigden in vijf groepen weg. Na een plenaire bespreking hiervan volgden twee andere vragen: hoe zie je deze droom werkelijkheid worden in ons bisdom en in jouw parochie? En wat voor een soort bisschop zie je daarbij?
Over namen ging het deze avond niet. Dat zal tijdens het tweede deel van het preconclaaf, op donderdag 30 januari, wèl gebeuren. Voor die tijd hebben Wietse van der Velde en Elsbeth Gruteke enkele vragen voor alle verkiesbaren opgesteld, gebaseerd op de uitkomsten van deze eerste avond. De schriftelijke antwoorden van de verkiesbaren zullen een indicatie geven hoe zij zich verhouden tot de uitdagingen die de kiesgerechtigden voor kerk en bisschop zien in de komende jaren. Ook dit is een nieuw element in de procedure, die uitmondt in de verkiezing van een nieuwe aartsbisschop van Utrecht na de Mis van de heilige Geest op 15 februari in de Utrechtse kathedraal.
In de tussentijd hopen de meeste kiesgerechtigden deel te nemen aan het symposium over het bisschopsambt in de Geertekerk op zaterdagochtend 11 januari, ter gelegenheid van het afscheid van Mgr. Joris Vercammen. Ondanks het vervroegen en daarmee verlengen van het bezinningstraject over zijn opvolging blijft hij tot op die dag gewoon onze aartsbisschop.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 29 november 2019