Met de oud-katholieke kerk van Polen delen we in de rouw om bisschop Wiktor Wysoczański, die op 27 april 2023 is overleden. Hoewel 84 jaar oud was hij nog altijd presiderend bisschop van de Pools-Katholieke Kerk.
Bisschop Wiktor was een inspirerende constante factor in de Unie van Utrecht, voor velen een Vader in Christus met wie het boeiend was om te gaan. Hij hield de lijnen in zijn eigen kerk op een unieke manier bij elkaar. Daarin is hij niet zomaar op te volgen. Maar Christus is zijn kerk trouw, en we bidden Hem om kracht voor alle gelovigen in onze Poolse zusterkerk. Moge God hen sterken in deze dagen van rouw, en inzicht schenken in de tijd die komen zal.
Wiktor werd op 24 maart 1939 geboren in een rooms-katholiek gezin in Verkhnie Vysotske, toen in het oostelijk grensgebied van de Tweede Poolse Republiek gelegen, nu in Oekraïne. Na zijn eindexamen werd hij door de Sovjets met veel mede-Polen uit de Oekraïense SSR verdreven. In Polen aangekomen werd Wiktor na een jaar van studie aan een rooms-katholiek priesterseminarie oud-katholiek. Met hart en ziel engageerde hij zich in zijn nieuwe kerk en maakte zich de oud-katholieke benadering van theologiseren eigen. Hij studeerde theologie aan de Christelijke Theologische Academie in Warschau en aan de Universiteit van Bern, en rechten in Torún en Warschau.
Op Maria Lichtmis, 2 februari 1963 werd hij in Warschau door bisschop Maximilian Rode tot priester gewijd, waarna hij in vier parochies in het pastoraat werkte. Bisschop verkozen in 1975 kon hij pas in juni 1983 door de toenmalige Aartsbisschop van Utrecht, Marinus Kok, worden geconsacreerd – hij heeft zijn veertigjarig ambtsjubileum dus nét niet kunnen vieren. Op 27 juni 1995 verkoos de synode hem tot eerste bisschop van de Pools-Katholieke Kerk als opvolger van Tadeusz Majewski. Waar de beide andere bisschopszetels in zijn kerk (Wrocław/Breslau en Krakau) openvielen, bleef hij als enige achter. Pogingen nieuwe bisschoppen te kiezen zijn op achtereenvolgende synodes helaas steeds mislukt, omdat geen kandidaat de vereiste twee-derde meerderheid behaalde.
Wysoczański doceerde oecumene, geschiedenis van het oud-katholicisme en kerkelijk recht aan de Christelijke Academie in Warschau, waarvan hij ook gedurende twee perioden rector was (1990-1996 en 2002-2008). In de Internationale Kirchliche Zeitschrift (IKZ, Bern) publiceerde hij enkele wetenschappelijke artikelen in zijn vakgebieden. Hij bekleedde diverse oecumenische functies, zo was hij sinds 2011 vicevoorzitter van de Poolse Oecumenische Raad. Vanuit de Unie van Utrecht nam hij deel aan de theologische dialoog met de Orthodoxe Kerken. Van de Universiteit van Bern ontving hij in 1999 een eredoctoraat.
Als nestor van de internationale oud-katholieke bisschoppenconferentie van de Unie van Utrecht hechtte bisschop Wiktor veel waarde aan onze samenwerking en uitwisseling. Mede dankzij zijn stuurmanskunst is de Poolse Kerk in de Unie van Utrecht gebleven. Toen andere oud-katholieke kerken het apostolisch ambt openden voor daartoe geroepen vrouwen, en de Pools-Nationale Kerk uit de USA dit als een breekpunt beschouwde, stelden de kerken van Polen en Tsjechië vast dat deze beslissing niet kerk-scheidend was. Bisschop Wiktor vond het belangrijk dat we elkaar als lokale kerken vasthouden en ruimte geven ook als het moeilijk is en we tot verschillende inzichten komen.
Hoewel zijn gezondheid de laatste jaren flink achteruit ging, bleef bisschop Wiktor zowel zijn eigen kerk als de internationale bisschoppenconferentie tot het einde toe getrouw. De verkiezingssynode voor zijn opvolging stond al gepland op 13 juni aanstaande te Konstancin.
Ik wens de Synodale Raad van de Pools-Katholieke Kerk, vicaris-generaal Andrzej Gontarek, en alle geestelijken en gelovigen in Polen vertrouwen in Christus toe in deze tijd van rouw. Voor alle leden van de aankomende synode bidden we in de Unie van Utrecht dat de wijsheid van God hen mag leiden bij de voorbereiding op het maken van hun verantwoordelijke keuze.
Utrecht, 28 april 2023
+ Barend Theodoor Wallet
Aartsbisschop van Utrecht