Samen met onze rooms-katholieke broeders en zusters, en met gelovigen van andere christelijke denominaties, religies en levensovertuigingen gedenken we als Oud-Katholieke Kerk van Nederland met grote dankbaarheid het leven en werk van paus Franciscus, en treuren we om zijn overlijden.
Paus Franciscus was een ware pontifex, een bruggenbouwer, die de Kerk met het gedachtegoed van het Tweede Vaticaans Concilie richting de toekomst wilde helpen dragen. Met een verwijzing naar het Zonnelied van zijn naamgever, de nederige broeder Franciscus van Assisi, riep hij in zijn encycliek Laudato si’ op tot dankbaarheid voor Gods hele schepping. Zijn pleidooi voor een zorgzame omgang met wat ons is toevertrouwd vond wereldwijd weerklank en werkt door in de fundamentele bezinning op de toekomst van onze aarde.
Grenzen tussen mensen doorbreken
Met een diep geloof in Gods oneindige goedheid stelde paus Franciscus zich ruimhartig open om grenzen tussen mensen te doorbreken. Levend uit de barmhartigheid van God ging zijn zorg uit naar armen en kwetsbaren, en zocht hij ruimte voor de zegening van relaties tussen mensen van gelijk geslacht. Tot op het laatst zette hij zich in voor vrede: hij riep op tot een staakt-het-vuren in de oorlog van Rusland tegen Oekraïne én in de strijd tussen Israël en Hamas.
Dialoog en verbinding
In 2014, kort na zijn verkiezing, nodigde hij aartsbisschop Joris Vercammen en alle bisschoppen van de oud-katholieke kerken van de Unie van Utrecht uit voor een privé-audiëntie. Voor het eerst in de geschiedenis werden zij zo ontvangen, en met grote hartelijkheid. De officiële dialoogcommissie van de Rooms-Katholieke en Oud-Katholieke Kerken had juist haar eerste gezamenlijke rapport gepresenteerd. Daarin werd eerst gekeken naar wat ons in geloof verbindt, om op die basis na te gaan of de bestaande verschillen werkelijk een kerkelijke gemeenschap in de weg staan. Het vervolg op deze bilaterale dialoog ligt nog open — zowel aan onze zijde als aan die van het Dicasterie voor de Eenheid van de Christenen, onder leiding van kardinaal Kurt Koch.
Het synodale proces dat paus Franciscus met kracht in gang heeft gezet, volgen wij vanuit de oecumene met betrokkenheid. Verheugend was het oecumenische gebed op het Sint-Pietersplein in 2023, voorafgaand aan de synode over synodaliteit, waarbij oecumenische gasten, waaronder aartsbisschop Bernd Wallet, met duizenden jongeren en de gemeenschap van Taizé samenkwamen in de internationale jongerenbijeenkomst Together. In het oecumenisch programma Listening to the West werden bisschop Dirk Jan Schoon en professor Jan Hallebeek in januari 2024 uitgenodigd om de synodale visie van de Oud-Katholieke Kerken van de Unie van Utrecht te delen.
Een paus van en voor mensen
Na het theologisch gedegen, maar in de praktijk soms moeizame pontificaat van zijn voorganger Benedictus XVI, wist paus Franciscus verlichting te brengen in de donkere schaduw die de misbruikschandalen over alle kerken hadden gelegd. Hij aarzelde niet om kardinalen en bisschoppen te bekritiseren die hun hoge roeping onwaardig handelden, of die vasthielden aan starre interpretaties van de kerkelijke leer waar juist de ruimte van het evangelie nodig was. Zijn ervaringen uit Zuid-Amerika hield hij niet verborgen achter de fresco’s van de Vaticaanse paleizen: hij bleef een paus van en voor mensen. Dat is misschien wel de grootste eer die een kerkleider kan worden bewezen.
Paus Franciscus overleed op het hoogfeest van Pasen, nadat hij met zijn laatste adem stad en wereld had gezegend. Moge die zegen ons met Gods genade tot werktuigen van Zijn vrede maken – tot gedachtenis aan deze Franciscus, tot verdere opbouw van de kerk en tot heil van de wereld.