Jan Jorrit Hasselaar, voorzitter van de taakgroep Ecologische duurzaamheid van de Raad van Kerken, schreef op verzoek van het moderamen van de Raad van Kerken een reactie op de akkoorden die in Parijs zijn gesloten. Hij noemt het Klimaatakkoord een belangrijke stap vooruit.
“Als (taakgroep vanuit de) Raad van Kerken in Nederland zien we het klimaatakkoord als een belangrijke stap vooruit op weg naar een duurzame samenleving.
Na een zeer taai proces van dagen en nachten doorwerken en keiharde confrontaties zijn 195 landen akkoord gegaan met een nieuw klimaatverdrag dat de uitstoot van broeikasgassen moet terugdringen. Het is een enorme prestatie om zoveel landen met veel verschillende belangen eenzelfde kant op te krijgen. Hoopvol dat dit gelukt is en ook dat afgesproken is de gemiddelde temperatuur niet met meer dan 2 graden Celsius te laten stijgen. Inzet is dit zelfs te beperken tot maximaal 1,5 graden. Dit laatste was de uitdrukkelijke wens van een aantal eilandstate. Zij vrezen dat ze letterlijk onder water komen te staan als de aarde te veel opwarmt. Dit maakt de urgentie heel concreet tastbaar en voelbaar. Uiteraard is het belangrijk om kritisch te blijven ook als er sprake is van een ‘historisch akkoord.’ Er blijven vragen bestaan, bijvoorbeeld omtrent verantwoordelijkheden, onzekerheden & urgentie, juridisch bindend-zijn van afspraken en financiën als de steun aan (kwetsbare) ontwikkelingslanden inzake gevolgen van en aanpassen aan klimaatverandering. Daarbij is ook de vraag wat een dergelijk akkoord daadwerkelijk teweeg gaat brengen. Zijn landen in staat en bereid om de afspraken daadwerkelijk na te komen?
Laudato si’
Een belangrijk inzicht rondom de klimaattop is dat klimaatverandering niet alleen de verantwoordelijkheid is van overheden, maar ook van bedrijfsleven, ngo’s, religies, onderwijs en samenleving. Dit vergroot perspectieven en mogelijkheden. Dit jaar wees paus Franciscus in zijn klimaat-encycliek Laudato si’ op een belangrijk perspectief. Volgens hem is klimaatverandering niet iets dat buiten onszelf ligt, maar in onszelf. Ons handelen wordt bepaald door wie we zijn en hoe wij van daaruit kijken. Volgens de paus is het nodig dat we anders leren kijken naar onze verhouding tot de natuur, in ons eigen leven, in economie en samenleving. Centrale lijn in de encycliek van Paus Franciscus is de onderlinge afhankelijkheid van alle dingen. De mens staat niet los van de natuur, maar is er tot in de vezels mee verbonden. De paus stelt dat de liefde ons steeds nieuwe ogen geeft. De liefde, die de natuur niet alleen instrumenteel ziet, kan nieuwe wegen zichtbaar maken. De liefde als serieuze kracht in economie en samenleving, die een transformatie inspireert naar een wereld waarin mens, dier, boom en plant deel uitmaken van eenzelfde gemeenschap. Ecologie en economie blijken elkaar dan niet meer te bijten. Opnieuw leren kijken vraagt volgens de paus om sterke nadruk op educatie en ecologische bekering, ook in kerk en theologie. Het inzicht dat Gods liefde kosmisch is, is ook voor veel christenen geen dagelijkse kost en vraagt om bezinning. Tegelijkertijd creëert geloof in die liefde een perspectief van hoop om het te zeggen met 1 Korinthe 13.
Urgentie
In bijbelse termen vraagt het een reis van 40 jaar voordat de mens haar of zijn eigen beelden herzien heeft en van daaruit anders heeft leren handelen in eigen leven, economie en samenleving. Vanuit dit perspectief vraagt een transitie om tijd en is het niet mogelijk opeens over te gaan op geheel andere vormen van energie en economie. Hier ontstaat een spanningsveld met urgentie en noodzaak om direct te handelen.
Liefde
Het huidige akkoord kan een belangrijke stap blijken te zijn, maar we zijn er nog lang niet. Daarom is het van belang om ook in de Nederlandse context bezinning, samenwerking en educatie te benadrukken en te bevorderen met als drijvende kracht niet ten diepste angst, maar liefde. Liefde niet als doekje voor het bloeden. Liefde ook niet om verschillen, belangen en urgentie te verbloemen. Maar liefde die uitdaagt en het gesprek voert op het scherpst van de snede en tegelijkertijd resulteert in creativiteit, verbinding, vreugde, en groei.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 15 december 2015