Van 7 tot en met 15 maart was een delegatie van de Internationale Oud-Katholieke Bisschoppenconferentie (IBC) op bezoek bij de Episcopaalse Kerk (the Episcopal Church – TEC), de anglicaanse kerk in de Verenigde Staten. De uitnodiging daartoe was gedaan door Mike Klusmeyer, bisschop van West-Viriginia. Bisschop Mike is al gedurende vele jaren de vaste vertegenwoordiger van de TEC bij de IBC en inmiddels een goede vriend geworden. Uiteindelijk waren het aartsbisschop Joris Vercammen en de bisschoppen John Okoro, Harald Rein, Dusjan Hejbal en Dirk Jan Schoon, die de oversteek maakten. Ze werden uiterst gastvrij ontvangen in Kanuga Conference Center, Hendersonville, North Carolina. Het bezoek bestond uit twee gedeeltes. Eerst was er een theologenconferentie rond het thema ‘de kerk in de seculiere samenleving’ en vervolgens namen de gasten deel aan de bijeenkomst van het Huis van de Bisschoppen van de TEC.
Theologenconferentie
Bisschop Mike had vier theologen van zijn kerk bereid gevonden om over dat thema met ons van gedachten te wisselen. Op
maandag 9 maart behandelde dr. Cynthia Kittredge, dekaan van het Episcopaalse seminarie in Austin, Texas, bijbels-theologische aspecten van macht en heerschappij. Ze bracht verschillende perioden in de geschiedenis van Israel en van de vroege kerk ter sprake en maakte duidelijk, dat Bijbelteksten op verschillende manieren hebben gefunctioneerd, al naar gelang de maatschappelijke positie van de groep waarvoor ze geschreven werden. Op dinsdag 10 maart was het de beurt aan dr. Roger Ferlo, rector van het seminarie in Chicago, en aan dr. Ian Markham, dekaan van Virginia Theological Seminary in Washington DC, die beiden reageerden op een paper van bisscho Harald Rein over de secularisatie in met name in Zwitserland. Dr. Ferlo sloot daarop aan met de bespreking van drie gebeurtenissen, die zijns inziens met secularisatie te maken hadden: het besluit van het Europese Hof van de Rechten van de Mens, waarmee de aanwezigheid van een kruisbeeld in Italiaanse schoollokalen werd toegestaan, omdat het gezien werd als een seculier symbool van algemene menselijke waarden; het referendum in Zwitserland, dat de bouw van minaretten verbood; en de reacties op de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo. Dr. Markham bepleitte in zijn systematisch-theologische lezing de ruimte die het christelijk geloof biedt om met andere godsdiensten in gesprek te gaan, omdat alle waarheid tenslotte in God is. Tenslotte behandelde dr. Tom Ferguson, voorheen contactpersoon van de TEC voor de oecumene en tegenwoordig rector van het episcopaalse seminarie in Chicago, de banden die zijn kerk met de oud-katholieke kerken van de Unie van Utrecht onderhoudt. De motivatie daartoe heeft veel te maken met de maatschappelijke positie van die kerken, die net als de TEC in de USA minderheidskerken zijn in een sterk seculariserende wereld. De lezingen en de discussies die daarop volgden bevestigden de vergelijkbare situatie van onze kerken en toonden tegelijkertijd aan, dat ze gelijke methoden zoeken om hun identiteit in de veranderende situatie vast te houden én aan te passen.
House of Bishops
De TEC kent twee huizen van afgevaardigden: dat van de bisschoppen en dat van de overige geestelijken en leken. De bisschoppen komen twee keer per jaar bijeen. Deze meetings hebben een dubbel karakter. Enerzijds zijn ze meditatief bedoeld, met vieringen en ruimte voor bezinning en persoonlijk gebed. En anderzijds wordt er gesproken over het beleid van de kerk. Het eerste aspect kwam tijdens deze bijeenkomst een beetje in de verdrtukking, omdat er belangrijke zaken besproken moesten worden. Zo werd er een hele dag ingeruimd voor een bezinning op de gevolgen van de slavernij en het daaruit voortgevloeide – en gezien de recente gebeurtenissen in Ferguson nog altijd bestaande – racisme. In de verleden is de TEC vooral een witte kerk geweest, met nogal wat leden die rijk geworden zijn met slavenarbeid van zwarten. Een ander onderwerp was de voorgenomen wijziging in de statuten van de kerk, waarmee de zegening van homorelaties tot sacrament van het huwelijk wordt verklaard. Sommige bisdommen zijn hierover zo sterk verdeeld, dat men vreest voor splitsing van de kerk. Ook werd er vooruitgekeken naar een nieuwe presiding bishop, als de huidige, Katherine Jefferts Schori, deze functie in het najaar na negen jaar neerlegt.
Omdat sommige bisschoppen ooit wel iets over de oud-katholieken hadden gehoord, maar er het fijne niet van afwisten, was ons van tevoren om een presentatie gevraagd. Uiteindelijk was er ruimte in het programma gemaakt voor aartsbisschop Joris, die een karakterschets van de Unie van Utrecht gaf, en van bisschop Harald, die de oecumenische relaties van de oud-katholieke kerken uitlegde. Daarbij speelden twee zaken mee, die de oud-katholieken ook in de wandelgangen met collega-bisschoppen ter sprake brachten: allereerst de zich nogal eens bij de TEC aandiende Amerikaanse oud-katholieken, die zeggen dat ze bij de Unie van Utrecht horen – terwijl de Europese oud-katholieken met geen andere kerken in de USA dan de TEC in full communion zijn; en de situatie in Europa met de verschillende jurisdicties van oud-katholieken en anglicanen, waarvoor al lange tijd een oplossing wordt gezocht.
De oud-katholieke bisschoppen hopen dat zij met hun aanwezigheid niet alleen de banden die hen als zusterkerken met elkaar verbinden hebben versterkt, maar dat zij ook meer duidelijkheid hebben verschaft over de koers die onze kerken in de komende tijd in Europa én in de USA gezamenlijk gaan.
Amsterdam, 18 maart 2015,
Dirk Jan Schoon, bisschop van Haarlem
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 20 maart 2015