Zoals bekend zijn de kerken van Rusland, Bulgarije, Georgië en Antiochië niet bij het concilie aanwezig. Ook al werden ze in een hernieuwde uitnodiging gevraagd om dan tenminste wel de liturgie te komen meevieren, ook daar zijn ze niet op ingegaan.
Aanwezig
Ingewijden vertellen echter hoe de afwezigen desondanks wel ‘aanwezig zijn’ in de plenaire besprekingen. Men is bezorgd om deze kerken en om de relatie met hen. Er wordt dus wel degelijk rekening gehouden met de wegblijvers en er wordt – zij het informeel – ook met hen gecommuniceerd. Een Georgische Bisschop heeft zich in een brief aan het concilie gedistantieerd van het besluit van zijn kerk om niet deel te nemen; een teken dat er ook bij de afwezige kerken wel degelijk interesse is voor het concilie.
Gegijzeld
Dat het Patriarchaat van Moskou afwezig is wordt over het algemeen als een politieke beslissing gezien, die niet veel te maken heeft met de ambities en de doelstellingen van het concilie zelf. Een theologisch adviseur vertelt mij dat de Russische kerk helemaal niet zo’n sterke kerk is, maar eerder een die nog steeds gegijzeld wordt. Dat was zo tijdens de communistische periode en dat is nu, onder Poetin, niet minder het geval. De kerk wordt door Poetin gezien als een politiek instrument dat hij naar eigen inzicht gebruiken kan. Als dat waar is, is het concilie ook juist voor de Russiche kerk een belangrijke zaak, omdat het een mogelijke uitweg biedt uit de situatie van gijzeling. Overigens heeft niet alleen Rusland last van zo’n soort situatie; de afhankelijkheid van politieke machthebbers is ook in andere landen een probleem. ‘Met dit concilie proberen we samen weer gezond te worden’, voegt een theoloog eraan toe.
Pret
Voor sommige anderen komt de afwezigheid van de vier kerken ook wel goed uit. Ze gebruiken het als een argument om het belang van het concilie te relativeren. ‘Dit concilie is niet pan-orthodox!’ zeggen ze dan. Maar met die typische kwajongensogen, die een zekere pret maar moeilijk kunnen verbergen, reageert Oecumenische Patriarch Bartholomeus hierop: ‘maar het is in elk geval orthodox!’
Kreta, 25 juni 2016
+ Joris Vercammen, aartsbisschop van Utrecht, waarnemer bij het groot en heilig concilie van de Orthodoxe Kerk.
foto: Divine Liturgy in Kissamos, Crete