Hoe leer je een wereldkerk te zijn zonder te vergeten dat je lokale kerk bent? Dat is een van de cruciale kwesties die het concilie beheersen. De discussie hierover brak helemaal los bij de bespreking van een document over het vasten. Vasten wordt sterk cultureel bepaald en neemt in elke context weer andere vormen aan, aangepast aan de mogelijkheden en de beperkingen van concrete levenssituaties. Het is een grote verdienste van de orthodoxe kerken dat ze zich zo stevig hebben geworteld in de lokale culturele realiteit van de landen waar ze traditioneel sterk zijn. Daar spreekt een grote solidariteit uit, die de basis vormt van het ‘evangelisch krediet’ dat de kerken in deze landen hebben opgebouwd.
Cultuur
Juist vanwege dit gegeven zou er meer oog moeten zijn voor de grote verschillen in levensomstandigheden en culturele realiteit van de andere landen en regio’s. Dat ook daar de kerk moet kunnen wortelen in de cultuur, zonder haar evangelisch-kritische zin te verliezen. Maar als dat het geval is, rijst natuurlijk de vraag hoe er gestalte gegeven kan worden aan de eenheid tussen al die verschillende kerken. Rome heeft het de laatste eeuwen geprobeerd met een sterke centralisatie, maar dat daarmee ook niet de ideale oplossing gevonden is, blijkt wel uit het feit dat Paus Franciscus zoveel pogingen onderneemt om meer ruimte te maken voor de lokale bisschoppenconferenties.
Conciliair
De orthodoxie zet nu in op de conciliaire aanpak. Dat wil zeggen dat men, in alle verscheidenheid, zich committeert aan elkaar en aan een voortdurende onderlinge dialoog. Daarbij rijzen er natuurlijk meningsverschillen en worden er kritische vragen aan elkaar gesteld; men moet leren leven met onbeantwoorde vragen (alleen al vanwege de tijd die het vraagt om antwoorden te vinden) en met spannende ‘oneffenheden’. Maar binnen zo’n conciliair verband weet men zich aan elkaar toevertrouwd om samen de volle rijkdom van het evangelie te ontdekken en te beleven. Het lokale verdwijnt niet in het universele en het universele is altijd in het lokale meegegeven. Dat is de formule van ‘eenheid in verscheidenheid’, die eigenheden niet alleen respecteert maar ze dankbaar integreert als teken van goddelijke creativiteit. Zo is men wereldkerk. Maar dat gaat niet zonder moeite. Getuige dit groot en heilig concilie.
Kreta, 24 juni 2016
+ Joris Vercammen, aartsbisschop van Utrecht, waarnemer bij het groot en heilig concilie van de Orthodoxe Kerk.
foto: De schoenen van de engel Rafaël. Hij trekt ze ’s nachts aan om bij mensen langs te gaan om er goede dingen in het hart te zaaien….Een devotieobject in een van de kerken die we bezochten