Oratie prof.dr. Peter-Ben Smit
Op donderdag 17 november 2016 hield Prof. dr. Peter-Ben Smit zijn oratie aan de Faculteit der Godgeleerdheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Sinds 1 september is hij daar hoogleraar in de Contextuele Bijbelinterpretatie op de Dom Hélder Camara leerstoel. De leerstoel is genoemd naar de maatschappelijk geëngageerde Braziliaanse aartsbisschop Dom Hélder Camara. Smit gaat zich toeleggen op onderzoek en onderwijs over de relatie tussen maatschappelijke context en bijbel-interpretatie.
Velen waren gekomen om Peter-Ben Smit officieel zijn nieuwe ambt te zien aanvaarden door het uitspreken van de oratie met als titel ‘Wat de Bijbel echt betekent? Over exegese, contextualiteit, echtscheiding en mannelijkheid naar aanleiding van Markus 10, 1 – 9. Het aanvaarden van het ambt als hoogleraar is een bijzonder gebeuren met eigen rituelen. De aanwezigen kwamen de aula binnen onder orgelmuziek. Exact om 15.45 uur werd iedereen gevraagd op te staan en kwam het cortège – vooraf gegaan door de pedel – de zaal binnen. Een welkomstwoord volgde door de decaan van de faculteit der Godgeleerdheid, Prof. dr. Wim Janse, met in zijn welkomstwoord ‘het votum’. Daarna kreeg Prof. Smit gelegenheid om zijn oratie uit te spreken. Een oratie in twee delen, want tussen beide delen zong het VU-Kamerkoor de Cantique de Jean Racine van Gabriel Fauré.
In het eerste deel van zijn rede betoogde prof. Smit dat niemand zonder context naar deze bijeenkomst was gekomen. Iedereen heeft zijn eigen biografie en iedereen luistert vanuit zijn eigen context, de eigen plaats in het leven, naar de oratie. Je eigen context draagt je maar is of kan tegelijkertijd ook heel lastig zijn. En dat is nou precies de uitdaging. Contextualiteit is een basisvoorwaarde voor wetenschapsbeoefening. Deze context kan dan misschien wel verdacht zijn en niet objectief. Maar contexten vanuit ons niet bekende oorden of door outsiders gewekt, kunnen ons juist onze eigen context op een nieuwe manier doen ontdekken. De oratie van Smit is in ieder geval omgeven door een context van een enorme hoeveelheid voetnoten, die daardoor een geheel eigen context krijgt.
In het tweede deel van de oratie kwam de Bijbeltekst aan de orde welke voor deze oratie gekozen was. Een tekst die ook aan de orde kwam op een zondag waarop Smit als priester voorging in de viering van de Eucharistie in een gemeente die hij niet kende en daarmee een groot deel van de context waarin de lezing klonk miste. De lezing zou ongetwijfeld tevens schuren met de biografie van gemeenteleden. “Wat God verbonden heeft, mag een mens niet scheiden”. Irritatie omtrent de tekst maakt ook nieuwsgierig, als je tenminste de tekst niet meteen terzijde hebt gelegd en over bent gegaan naar de orde van de dag. Lezen en nog eens lezen, spanning ontdekken die er in de tekst zit. Over wie gaat deze tekst en tot wie is deze gericht. Kortom: uitdaging genoeg om eens flink je tanden in te zetten. En dát deed Peter-Ben. Gelukkig werd de oratie op papier uitgereikt bij het uitgaan van de zaal, zodat een ieder het nog eens kan nalezen. Tevens is het daags na de oratie ook gepubliceerd op de website van de VU: http://dare.ubvu.vu.nl/handle/1871/54801.
Aansluitend aan de oratie was het woord weer aan de decaan Janse, die een lofrede hield op de nieuwe hoogleraar, van wie hij een uitzonderlijke hoeveelheid publicaties en werkzaamheden de revue liet passeren. De Vrije Universiteit Amsterdam is bijzonder trots om deze excellente hoogleraar Peter-Ben Smit te hebben kunnen behouden in de Faculteit Godgeleerdheid.
De bijeenkomst werd besloten met de ‘Lofverheffing’ en onder orgelspel verlieten de aanwezig de zaal, als eersten de nieuwe hoogleraar zelf, zijn moeder Fiete Smit – Maan, de bisschop van Haarlem, mgr. dr. Dirk Jan Schoon en het cortège van hoogleraren, waartussen ook de rector van ons oud-katholiek seminarie, dr. Mattijs Ploeger liep.
Aansluitend was er een receptie om Smit te feliciteren en elkaar te ontmoeten. 
Tekst: Rudolf Scheltinga
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 22 november 2016