Mike Klusmeyer, bisschop van West-Virginia van de Episcopaalse Kerk (TEC, The Episcopal Church), bericht over de strijd tegen racisme in de USA. Mike (64) was dit jaar veertig jaar priester. Hij is sinds 2001 bisschop en onderhoudt sinds 2004 namens zijn kerk de contacten met de oud-katholieke kerken in Europa. Gezien de enorme problemen rond corona en racisme ging de bisschop van Haarlem poolshoogte nemen. Mike stond hem graag te woord.
Goedemorgen Mike, gaat het goed met jou en je familie? Hoe gaat het in je bisdom?
‘Wijzelf zijn gespaard door het virus. Maar de impact van het virus, met name ook voor diegenen die slachtoffer van racisme zijn, vreet aan de grondslagen van de samenleving. Er is geen beleid van de centrale overheid, er wordt hier niet getest, elke staat zoekt het zelf maar uit en we vrezen het ergste voor de vergrijsde bevolking van mijn staat West-Virginia. Dat is een gebied met prachtige bergen, de 1,8 miljoen inwoners mensen leven in kleine steden en plaatsen, de hoofdstad Charleston telt 49.000 inwoners. Van de bevolking is 96-97% wit, 3% donkerder. Het is de enige staat in de USA waar het bewonersaantal al een halve eeuw krimpt, want er is geen werk voor jongeren. De sluiting van de kolenmijnen wordt niet gecompenseerd door gas- en oliewinning via fracking of overheidsbanen. Er heerst een trotse mentaliteit van ‘kom niet aan ons’ en elke bergvallei voelt zich zelfstandig. De meerderheid is dan ook conservatief in de zin van onafhankelijk en er is veel op Trump gestemd.’
Ken je persoonlijk voorbeelden van openlijk of verholen racisme? Hoe geniepig werkt dat?
‘Ik kan twee voorbeelden geven. Ik kreeg een mail met racistische taal doorgestuurd die geschreven was door een lerares. Ik ben naar de schoolleiding gestapt om daartegen te protesteren. De lerares werd op haar gedrag aangesproken en kwam vervolgens bij mij verhaal halen. Dat werd geen prettig gesprek. Ik geloof niet dat het wat oploste, maar ik kon ook niet passief blijven.’
‘Mijn andere ervaring ligt in het verlengde daarvan. Ik kom witte mensen tegen die zeggen: ‘Laat toch zitten, bisschop. Zó erg kan het nou ook weer niet zijn.’ Dat vind ik kinderlijk gedrag, zo van: als je je handen voor je ogen doet, is iets weg. Ik weiger in die ontkenning mee te gaan. TEC heeft als koloniale kerk van witten die zwarten als slaaf hielden een zwaar besmet verleden. Op vele manieren heeft de kerk geprobeerd om schuld te belijden, waar mogelijk verzoening te bewerkstelligen en boete te doen. Onlangs doneerde een van onze seminaries een miljoen dollar aan zo’n reparations program.’
Het anti-racismeprogramma van TEC ziet er inderdaad indrukwekkend uit. Hoe weet je of het wat oplevert?
[bescheiden stilte] ‘Dat durf ik niet goed te zeggen, woorden zijn altijd ook daden. Ik put hoop uit het feit dat de aandacht voor de problematiek blijkbaar niet verslapt. Ik ben wel positief over het programma ‘Seeking the face of God in others’ dat we als bisdom verplicht stellen voor iedereen, geestelijken en leken, die een functie in de kerk willen bekleden. Dat is niet direct een training, maar probeert de deelnemers er gevoelig voor te maken om racisme in alledaagse situaties te onderkennen en tegen te gaan, ook in de kerk.’
Welke theologie moeten we kritisch bekijken om racisme tegen te gaan?
‘De bisschop die mij wijdde vertelde me ooit: ‘Als je me niet mag omdat ik niet zoveel weet, dan kan je me dat leren. Als je me niet mag omdat ik niet in God geloof, dan kun je me tot geloof brengen. Als je me niet mag vanwege mijn huidskleur, dan verwijs ik je naar God: die heeft mij gemaakt.’ God heeft ons naar zijn beeld geschapen om lief te hebben en niet om te haten, net zoals Hijzelf dat doet. Als Hij een voorkeur heeft voor iemand zoals bijvoorbeeld Abel, dan is dat omdat die de zwakkere partij is die het zonder hulp niet redt. Gods uitverkiezing geeft je nooit het recht om je daarop te beroemen, laat staan om je naaste geweld aan te doen of te onderdrukken. Haat komt voort uit onzekerheid over jezelf of je eigen positie. We moeten mensen erin opvoeden dat ze als kinderen van God niet onzeker hoeven te zijn en zich daarom ook niet hoeven af te zetten tegen elkaar.’
Presiding bishop van TEC is momenteel Michael Curry, die we kennen van zijn inspirerende preek bij de bruiloft van prins Harry en Megan in Engeland. Was zijn aantreden als donkere man omstreden? Hoe staan de kerken eigenlijk in het algemeen in de strijd tegen racisme?
‘Curry’s aantreden was totaal niet omstreden. Hij kwam ons bisdom bezoeken en de leden van de kerk kwamen massaal opdraven om dat mee te vieren. Er zijn wel wat meer evangelicale of ultra-orthodoxe groeperingen die white supremacy verdedigen, maar in de traditionele kerken is er voor racisme absoluut geen plaats. Ze spreken zich allemaal krachtig uit tegen racisme en hebben daar ook programma’s voor. Bij een bijeenkomst met de circa veertig senatoren uit onze staat mocht ik met de leiders van de moslims en de joodse gemeenschap een gebed uitspreken. We dankten God voor de rijkdom van wat in de maatschappij vaak als tegenstelling wordt ervaren en vroegen om Gods zegen. Eén senator ging zitten en bad niet mee, maar de 39 andere deden dat wel en sindsdien is er een interreligieuze samenwerking ontstaan. Het recente protest van kerkleiders tegen racisme naar aanleiding van de moord op George Floyd in Minneapolis gaf daar ook blijk van. Er gebeurt dus wel iets!’
Hoe is de positie van TEC of de andere kerken ten aanzien van de huidige politieke situatie?
‘Dat Mr. Trump voor een fotoshoot voor de episcopaalse kerk in Washington DC met een bijbel – niet die van hemzelf overigens – in zijn hand ging staan, werd heftig bekritiseerd door de plaatselijke bisschop, de pastoor van de kerk en vele anderen. Iemand uit mijn bisdom die bij de overheid werkt, zei dat TEC zich niet met politiek moet bemoeien. Mijn antwoord was: waar mensenrechten in het geding zijn, moet de kerk spreken. En tot de mensenrechten reken ik goed onderwijs, goede gezondheidszorg, gelijke kansen voor mensen van welke huidskleur dan ook, een menswaardige behandeling van arrestanten in politiecellen en gevangenissen. Trouwens, wie doorbreekt de scheiding van kerk en staat door voor een kerk te gaan staan, niet om te bidden maar voor een politiek fotomomentje?!’
Tot slot Mike: wat kunnen we in Europa van jullie in Amerika leren?
‘We kunnen van elkaar leren: Heb elkaar lief. God bless you all!‘
Prayer for the legislature
Let us pray, in the Name of God the Merciful, the Compassionate
God of Wall Street
God of Main Street
God of the Mountains
God of the hollers
God of our Neighbor
God of the stranger in our midst
God of the Refugee
God of Ansted
God of Welch
God of the Content
God of the Distraught
God of the Gays
God of the Straights
God of the Christians
God of the Atheists
God of the Jews
God of the Muslims
God of the Blacks
God of the Whites
God of All
God of everything:
Look with compassion on this State of West Virginia. As your people continue to struggle with drugs, educational and economic issues, as well as so many other issues that affect their daily lives, guide us to focus on those things which are truly important, and not on those things that are easy, or on things that will make sensational headlines. Guide the people of this State so tu use our public and private wealth that all may find suitable and fulfilling employment and receive just payment for their labor.
Let the people of this Legislature put aside their own personal agenda, so that your agenda will prevail. Let us not do the Republican thing, nor the Democrat Thing, but rather the Right Thing for the people of God.
You gave us a vision of that Holy City to which the nations of the world bring their glory. Behold and visit, we pray, the cities and towns of the State of West Virginia. Renew the ties of mutual regard which form our civic life. Send us leaders with inward strength and upward reach.” Enable us to eliminate poverty, prejudice, hate and oppression, that peace and goodwill may prevail with righteousness and justice with order, and that men and women from different perspectives, backgrounds, religious beliefs, and with differing talents may find with one another the fulfillment of their humanity.
Give this Legislature wisdom, courage, mercy and grace to accomplish that which you propose. We pray in your most Holy Name.
Amen.