Almatine Leene werd in 2020 als eerste vrouwelijke predikant in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) beroepen in Hattem, waar ze nog steeds werkzaam is. Daarvoor woonde en werkte ze in Zuid-Afrika. Van 2013 tot 2020 was zij predikant in de Nederduits Gereformeerde Kerk in Stellenbosch-Wes. In november 2022 werd Leene verkozen tot Theoloog des Vaderlands.
In 2017 werd het ambt van predikant voor vrouwen opengesteld binnen de GKv. Jij was de eerste die daadwerkelijk werd beroepen. Hoe (on)gewoon is het inmiddels om als vrouw predikant te zijn binnen wat nu de NGK is?
“Ik was daarvoor al tien jaar predikant dus was het al wel enigszins gewend, maar het was natuurlijk wel bijzonder dat ik nu ook binnen mijn eigen kerk beroepen werd. Daar ben ik heel dankbaar voor. Het voelt wel steeds normaler. Ik kom nog weleens in een gemeente waar ik de eerste vrouwelijke predikant op de kansel ben. Dan krijg ik soms van gemeenteleden te horen dat ze het als een historisch moment hebben ervaren.”
Hoeveel vrouwelijke collega’s heb je binnen de NGK?
“De Nederlandse Gereformeerde Kerken, waarmee de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in 2023 fuseerden, kende al veel langer vrouwelijke predikanten. We zijn nu met twaalf, maar niet iedereen is gemeentepredikant. Sommigen zijn bijvoorbeeld werkzaam als geestelijk verzorger.”
Het lijkt erop dat binnen de orthodox-gereformeerde kerken vrouw & ambt wordt ervaren als een soort lakmoesproef voor iemands orthodoxe gehalte (net zoals homoseksualiteit). Hoe ervaar je dat persoonlijk/ als vrouw?
“Ja, het lijkt inderdaad soms op een Sjibbolet, het Hebreeuwse begrip dat bepaalt of iemand aan de goede of de verkeerde kant staat. Er speelt natuurlijk veel meer mee, zoals de manier waarop je tegen de Bijbel aankijkt. Het is bovendien een hele emotionele discussie die raakt aan je eigen gender maar ook het gender van de ander. Ik word er soms wel wat verdrietig van want het is toch gewoon fantastisch wanneer ook vrouwen voorganger kunnen zijn? En wat mij betreft ook gewoon heel Bijbels. Bij de Christelijke Gereformeerde Kerken kan de discussie over de vrouw in het ambt nu zelfs tot een scheuring leiden. Dat is heel jammer. Omdat er in sommige CGK-gemeenten al vrouwen als predikant werken, loopt de synode achter de feiten aan.”
Wat vind je het beste (theologische) argument om het ambt van predikant voor vrouwen open te stellen?
“Wat mij betreft het ‘trinitaire argument’, waarop ik ook gepromoveerd ben. De mens (mannelijk en vrouwelijk) is in Gods beeld geschapen, in Christus is noch mannelijk, noch vrouwelijk en de Geest geeft Haar genadegaven aan iedere mens, ongeacht haar of zijn geslacht. De Bijbel staat vol verhalen waarin vrouwen een geestelijk ambt uitoefenen, zoals dat van profeet en diaken. Hoe kunnen we duizenden jaren later deze Bijbelse onderbouwing voor vrouw en ambt negeren?”
Denk je dat voor sommige kerken vrouw & ambt nog lange tijd uitgesloten zal zijn of verwacht je ook in die kerken meer openheid om hier toch over na te denken?
“We hebben, vrees ik, nog een lange weg te gaan. Over de hele wereld zie je nog steeds seksisme en patriarchaal denken, soms zelfs in toenemende mate zoals in Afghanistan en Iran. En toch denk ik dat er nog veel kerken zullen volgen omdat het heel Bijbels is.”
Wat zou je andere kerken adviseren die nog volop in discussie zijn over vrouw & ambt?
“Allereerst door serieus te nemen dat het een emotionele lading heeft. Benoem dat. Daarnaast door met een open Bijbel in gesprek te gaan en door ook de ervaringen van vrouwen een plek te geven. Nodig vrouwen uit om te vertellen over de roeping die zij ervaren. Die open Bijbel betreft dan ook niet een paar teksten maar de hele Bijbel.”
Enkele jaren geleden bleek uit onderzoek dat veel vrouwelijke predikanten van de PKN te maken hadden met seksisme. Ze voelden zich anders bejegend dan mannen, kregen opmerkingen over hun uiterlijk of werden soms zelfs ongewenst intiem benaderd. Heb je ook soortgelijke ervaringen? Zo ja, is dit een thema dat binnen jouw en andere kerken meer aandacht verdient
“Grensoverschrijdend gedrag en seksisme komen overal voor dus ook binnen de kerken. Ik heb het persoonlijk meermalen ervaren. Daarnaast zet ik mij als voorzitter van de stichting Veilige Kerk in om dit onderwerp bespreekbaar te maken. Mensen vinden het vaak lastig om een melding of een klacht in te dienen, bijvoorbeeld omdat ze geen bewijs hebben. Een gezagspositie of ambt voorkomt helaas niets.”