Elk jaar kun je in Utrecht twee Summer Schools in de Oud-Katholieke Theologie volgen, georganiseerd door het Oud-Katholiek Seminarie. Voor wie hier meer van wil weten, hield deelnemer Francine dit jaar een persoonlijk dagboek bij van de verdiepende Summer School (week 2). Door haar ogen krijgen we een inkijkje in de lezingen, discussies en ontmoetingen die deze oecumenische en academische ervaring vormgeven.
Zondag 13 juli 2025
Een week in de summer school begint met een viering. Vandaag hebben we volle bak in de St. Gertrudiskathedraal want naast de reguliere parochianen en de summerschoolers zijn er ook de gasten voor een doop. Dit betekent uiteraard dat de muziek daverend en prachtig klinkt, wat een mooie eerste indruk zal zijn voor de mensen die met ons kennismaken.
Na afloop bij de koffie kom ik alweer veel bekende gezichten tegen. Vorig jaar volgde ik de eerste week van de summer school, en met mij zijn er meer mensen die dit jaar de tweede week volgen. Zo herken ik een aantal mensen uit Zweden en Florida die mij ook hartelijk begroeten. Het is meteen weer een warm bad, en ook exemplarisch voor de oecumenische banden die gesmeed worden tijdens deze cursus.
Na de koffie neemt Louis Runhaar ons mee terug de kathedraal in om ons de relieken te laten zien. Al bij de koffie toonden meerdere mensen zich kritisch over het gebruik van relieken. Louis legt uit hoe er mee om wordt gegaan in de oud-katholieke kerk, en legt het verband met voorwerpen in onze eigen levens die we bewaren: een haarlokje van een kind, een ketting van een grootouder, schilderijen. Tussen alle kritische noten een mooie vergelijking – is de kerk niet heel menselijk in haar omgang met relikwieën?
Bij de lunch zet de discussie nog lekker voort. Bijna iedereen heeft er wel een kritische noot over, en het interessante is dat het mensen van hele verschillende achtergronden zijn: Zweedse lutheranen, Nederlandse protestanten, Duitse en Zwitserse oud-katholieken. De toon voor vruchtbare uitwisselingen voor de rest van de week is gezet!
Maandag 14 juli, 2025
De eerste dag deze week met seminars. We beginnen met een introducerend college, waarbij we elkaar vertellen over onze associaties met oecumene en katholicisme. Sommigen vinden het synoniemen, anderen juist contradicties! Na wat meer te hebben gepraat over onze eigen inbreng en achtergrond, geeft Peter-Ben Smit ons een introductie in hoe de oud-katholieke kerk tegen oecumene aankijkt, waarbij hij helaas grof wordt onderbroken door een brandalarm. We ronden de seminar toch maar vroegtijdig af.
Na de lunchpauze neemt Dick Schoon ons mee in de geschiedenis van de oecumene – niet alleen van de oud-katholieke kerk, maar ook de positie van de Anglicanen en de orthodoxe kerken komen uitgebreid aan bod. Het zijn interessante voorbeelden waardoor alle theoretische begrippen iets meer praktische betekenis krijgen.
Deze avond is er ook een avondprogramma. Thelma Schoon presenteert haar boek over het kerkasiel, en ze wordt hierover geïnterviewd door Peter-Ben. Uiteraard een prikkelend onderwerp, wat vragen losmaakt bij de deelnemers, ook over Nederlandse politiek. Er worden verhalen gedeeld uit Duitsland, waar kerkasiel blijkbaar vaker toegepast wordt, en een deelnemer uit Denemarken is juist weer enorm geïntrigeerd omdat hij het totaal niet kent. Een mooi opstapje dus tot gesprekken over lokale verschillen.
Dinsdag 15 juli
Vandaag duiken we twee theologische onderwerpen in om te ontdekken hoeveel we hier nu eigenlijk van elkaar verschillen. Frank Ewerszumrode gaat ’s ochtends het gesprek met ons aan over verlossing, en ’s middags over de eucharistie. Als voorbereiding hebben we zelf kort gereflecteerd over de onderwerpen, en tijdens de seminars legt Frank meer uit over hoe er in de loop van de geschiedenis over nagedacht is. We bespreken denkers als Athanasius, Luther, Zwingli en Calvijn. Vooral bij de middagsessie over de eucharistie blijken verschillende stromingen veel dichter bij elkaar te liggen dan ik van tevoren dacht. En zo blijkt oecumene weer een stap dichterbij!
In de ruime lunchpauze neem ik ook even de tijd naar het Catherijneconvent te gaan. Daar is nu een tentoonstelling over de liefde en religie, met een mooie collectie zowel oudere als moderne kunst.
Woensdag 16 juli
We begonnen de dag met een seminar over systematische theologie van Revd. Dr. Mattijs Ploeger. Hij nam ons eerst mee door de oecumenische theologie van de twintigste eeuw, toen er veel oecumenische resultaten geboekt zijn, zoals in Lima in 1982, waar o.a. gesproken is over de doop, de eucharistie en de geestelijkheid. De oud-katholieke kerk vervulde toen, ondanks dat het een kleine kerk is, een brugfunctie in deze dialogen. In de eenentwintigste eeuw is het anders: de hete hangijzers zijn nu homoseksualiteit en de wijding van vrouwen. Alhoewel de oud-katholieke kerk door anderen hierin als liberaal wordt gezien, vinden we het belangrijk uit te blijven dragen hoe we door degelijke theologie tot onze standpunten komen.
In de middag werd de seminar gegeven door emeritus aartsbisschop Joris Vercammen. Hij sprak over charisma en roeping: ervaren oud-katholieken een roeping om de kerk op hun unieke manier te dienen? Volgens Vercammen moeten oecumenische dialoog en praxis hierbij hand-in-hand gaan.
Beide seminars raakten aan discussies die de deelnemers ook herkennen vanuit hun eigen kerken of hun eigen overwegingen, dus gelukkig namen beiden sprekers uitgebreid de tijd om in te gaan op vragen en een mooie discussie te begeleiden.
Om de oecumene in de praktijk te ervaren sloten we de dag af met de vesper in de Dom van Utrecht. Deze protestante gemeente richt haar activiteiten bewust oecumenisch in, in een kerk met zowel een katholieke als een protestante geschiedenis.
Donderdag 17 juli
Vanochtend kwam Mattijs Ploeger terug voor een seminar over liturgie. Hij vertelde ons hoe de liturgische beweging van de twintigste eeuw onderzoek heeft gedaan naar de basis van verschillende liturgieën en dat er in veel kerkgemeenschappen aanpassingen zijn gedaan waardoor ze nu meer op elkaar lijken. Door deze ordo, die in veel kerken hetzelfde is, kan je overal binnenstappen en vaak wel snappen wat er gebeurt! Waar die ordo dan om draait: om het Woord, en om het breken van brood. Ook een belangrijk kenmerk: juxtaposities. Zo lees je zelden één tekst, maar vaak meerdere teksten naast elkaar, en doe je niet één soort gebed, maar combineert een dienst meerdere soorten gebeden.
’s Middags kregen we een minder theoretische seminar. Leonie van Straaten kwam vertellen over de oecumenische woongemeenschap Hooge Berkt waarin zij leeft. Ze vertelde ons over de geschiedenis van deze plek, en we konden duizend vragen stellen. Zoals: hoe is dit nu anders dan een klooster? Hoe ga je om met conflict? En hoe betrek je ook een jongere generatie bij dit soort woongemeenschappen? Bij sommige deelnemers leek er wel wat interesse te zijn om ook op zo’n manier te leven!
Vrijdag 18 juli
We sluiten de summerschool af! Eerst hebben we nog een seminar van Peter-Ben Smit over de toekomst van de oecumene. Hij koppelt dat aan eschatologie met de vraag hoe de oecumenische gemeenschap het koninkrijk Gods dichterbij kan brengen. Dat we zo’n internationale groep hebben komt weer goed uit, want deelnemer Laarni uit de Filippijnen kan vertellen over het Eskulayanproject wat ondersteund wordt door de oud-katholieke kerk. Een mooi voorbeeld van internationale diaconie.
Na dit seminar sluiten we af in de tuin van de pastorie. De certificaten worden uitgedeeld, we maken mooie groepsfoto’s en lunchen gezellig met elkaar. De dochter van de aartsbisschop heeft speciaal voor ons börek gemaakt! We nemen afscheid en iedereen keert weer terug naar hun unieke plek binnen de oecumenische gemeenschap, het geleerde meenemend.
Dank aan Peter-Ben Smit en Marian Brand voor het organiseren van wederom een prachtige summerschool!