Zaterdag, 10 oktober 2009
Vandaag hebben we ons in werkgroepen gebogen over de vraag hoe onze kerken omgaan met morele vraagstukken. Ons thema was proselitisme. Onze groep bestond uit orthodoxen uit de Oekraïne, India, Kenia en Rusland, en Lutheraan uit Brazilië en een uit de V.S., een methodistische bisschop uit Zuid-Afrika en een methodistische pastor uir Ierland. Met deze gevarieerde groep konden we verschillende aspecten van proselitisme bekijken. Het ging om pentacostal groepen in Oost-Europa, Afrika en Latijns-Amerika, de uniaten in Oost-Europa en de zogenaamde ‘prosperity churches’ die het christendom verkopen aan armen met de belofte dat ze dan rijk worden.
We hebben verschillende facetten bekeken, methoden van bekering (inclusief je voordoen als orthodox terwijl je het niet ben), bronnen die gebruikt worden (geld, staatsingrijpen), verschillen in context die mensen gevoelig maken voor deze kerken zoals secularisatie, armoede en communisme. Belangrijk is dan het aangaan van de dialoog, het elkaar leren kennen van de verschillende kerken en tot afspraken te komen en misschien zelfs samenwerking. Het blijkt dat veel kerken die aan evangelisatie doen, door de gevestigde kerken van proselitisme beschuldigd worden, terwijl die helemaal niet beseffen dat hun beoogde bekeerlingen al christenen zijn. We kwamen ook tot het standpunt dat er geen sprake is van proselitise als de mensen weten dat de betreffende kerk een andere kerk is en vrij kan kiezen.
In de plenaire bijeenkomst kregen we een toelichting op het document over de kerkvaders, het Cambridge document, uit 2007. Men wil graag dat alle kerken de kerkvaders zien als ons gezamenlijke erfgoed. We hebben in de werkgroepen hierover gesproken en stelden vast dat de kerkvaders weliswaar een belangrijke gezamenlijke basis vormen maar dat hun betekenis geïnterpreteerd moet worden vanuit hun context en vanuit de Bijbel. Verder komt voor de Westerse kerk de patristische periode ten einde na Augustinus en komen we terecht in de periode van de kerkleraren, terwijl voor de orthodoxie de patristische periode nooit ophoudt. Kerkelijke traditie is niet op een bepaald punt af te sluiten, maar vraagt om een continuïteit, waarbij de kerk als gemeenschap gezag toe kent aan wat bepaalde personen gezegd en gedaan hebben. Hoe dichter we bij het heden komen, hoe controversiëler deze keuzes zijn, maar dat hangt samen met de beperkte receptietijd.
De avond was gevuld met een regionale bijeenkomst van Europeanen, waarbij specifieke kenmerken en vragen van de Europese context naarvoren kwamen, waaronder de neergang van interesse voor de oecumene en de zichtbare eenheid van de kerk.
Zondag, 11 oktober 2009
Op zondag hebben we niet gewerkt, maar hebben we deelgenomen aan de Goddelijke Liturgie in Grieks Orthodoxe kerk van Kassima. Opvallend was dat we een Engelse vertaling van de liturgie kregen, de lezingen ook in het Engels gelezen werden en de geloofsbelijdenis en het Onze Vader ook in het Engels werden gezegd. Na de viering werd er koffie gedronken. Men kunt dus ook hier het achtste sacrament. Op het programma stond ook een bezoek aan het archeologisch museum van Kissamos met vondsten en reconstructies van de vierde eeuw voor Christus. Het bisdom Kissamos tracteerde ons op een overvloedige lunch, waarbij er maar geen einde leek te komen aan de gangen, begeleid door Griekse (Kretense?) zang en dans. Na de middagpauze, die die dag lang genoeg was om te gaan zwemmen in zee, bezochten we een prachtig vrouwenklooster, waar we werden rondgeleid en een koffietafel kregen. We hebben de graftombe van Venizelos bezocht en kregen wederom een overvloedige maaltijd met zang en dans, nu van het bisdom Chania. Enkele van ons werden bij de dans betrokken.
Maandag 12, oktober 2009
Op maandag stond het document ‘The nature and mission of the church’ op de agenda. We werden kort ingeleid door sprekers met verschillende achtergronden, waarbij ook de reacties van enkele kerken aanbod kwamen. (Ook onze kerk moet nog een antwoord formuleren). In een volgende sessie mochten enkele theologen uit niet-westerse landen reageren met een presentatie. Een spreker uit Samoa, Argentinië en India gaven fundamentele kritiek op het stuk. Het was te weinig contextueel. Met name de Oosters-Orthodoxe bisschop van India kreeg een daverend applaus vanwege zijn lezing over de strijd van de laagste klassen in India, die allemaal christen zijn. In de groepen zijn we op het document ingegaan en duidelijk werd dat ook wij als groep de context van de kerk misten. Het is een erg klassiek document dat begint met een filosofische reflectie op de Triniteit, terwijl contemporaine theologie vraagt om een analyse van de context als uitgangspunt. Mocht men toch voor een klassieke theologie kiezen, dan mag men op zijn minst bij de Bijbel beginnen.
Het volgende onderdeel was wat cryptisch: ‘First reading of the message’. Het was een eerste poging van de commissies om een boodschap te formuleren van onze plenaire commissie voor onze kerken. Er ontstond een hevige discussie, omdat men de boodschap een samenvatting of verslag vond. Daarbij kwam de kwestie op dat de plenaire commissie niet langer een beslissend orgaan is maar slechts een klankbord. Dit gaf een aantal deelnemers het gevoel dat we niet serieus genomen werden en in feite onze tijd verspilden. Het gevolg is in feite dat we niet veel meer dan een verslag kunnen geven. Het compromis was een verslag met een beperkte boodschap. We worden geconfronteerd met de politiek die zich binnen de Wereldraad en Faith and Order plaatsvindt, waarbij er een machtstrijd gaande is tussen de meer West-Europese en Amerikaanse kerken aan de ene kant en de Grieks-Orthodoxe aan de andere.
De avond was gevuld met een bezoek aan een oude olijfboom van ongeveer 3000 jaar oud, de oudste in Europa en een etentje ons aangeboden door de burgemeester van Kolymbari, waar we verbleven. Helaas begon het etentje pas om 21.45 uur, waardoor we er niet echt van genoten. Overigens hadden alle etentjes hetzelfde menu en de combinatie met Griekse muziek en dans. Waarschijnlijk wordt dit gezien als het beste wat ze ons kunnen voorzetten en daarom wilde iedere gastheer dit aanbieden. Uitgeput kwamen we om 0.30 uur in het hotel.
Dinsdag, 13 oktober 2009
Vandaag hebben alle groepen ons rapport geformuleerd voor het document ‘The nature and mission of the church’. Vandaag zullen ook het rapport en de boodschap worden vastgesteld, maar op dit moment is het nog niet gebeurd. Ik verwacht een flinke discussie.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 13 oktober 2009