Verslag van een levendige bisdomsavond in Utrecht
Beeld Sint Gertrudiskathedraal via: www.kerkfotografie.nl
Stel: alle beperkingen zijn straks opgeheven, wat gaan we dan doen? Hoe starten we weer met het parochiële leven, wat doen we anders dan voorheen, wat willen we graag terug? Zo’n zeventig gelovigen en geestelijken van het aartsbisdom Utrecht namen donderdag 22 april deel aan de bisdomsavond, waarop samen werd nagedacht over de aanstaande betere tijden.
De grote opkomst en actieve inbreng zijn een bemoedigend teken dat we een meelevende gemeenschap zijn gebleven. Hoewel de digitale bijeenkomst op korte termijn werd belegd, meldden zich binnen anderhalve week maar liefst zeventig mensen aan, afkomstig uit alle parochies en staties van het bisdom. Het was prachtig om te zien hoe de maar liefst drie digitale omgevingen die we gebruikten – Zoom, Jamboards en Wonder – échte ontmoeting en uitwisseling mogelijk maakten, vol spiritualiteit en gezelligheid, tips en tops. Een bijzondere beleving, waarbij we elkaar konden inspireren, een avond die vraagt om een vervolg, ook in de parochies.
Ervaringen, kritische noten en suggesties konden vooraf al worden gedeeld via een vragenlijst. Bisschop Bernd Wallet nam leerpunten hiervan met allen door, en presenteerde de multiplechoice vragen in grafiekjes. Bijna iedereen deelt de insteek van het crisisteam, dat we tijdens de lockdown ook als kerken gesloten zijn uit solidariteit met de rest van de samenleving, vooral uit zorg voor de zorg. Enkelen delen het beslist niet, en vinden solidariteit van de kerk met de eigen gelovigen door dicht te gaan niet tot z’n recht komen.
Sommige vrijwilligers voelen zich minder betrokken bij de parochie nu hun taken tijdelijk zijn weggevallen, andere vrijwilligers, met name kerkbestuursleden, voelen zich juist veel meer betrokken. Er wordt veel werk verzet in de kleine parochies, veel hangt af van eigen initiatief. In sommige parochies ontstonden nieuwe verdiepende activiteiten, in andere werd veel onderling contact gezocht, her en der gebeurde wat minder.
Gemis van lichamelijk bij elkaar zijn
We missen vooral deelname aan fysieke vieringen in onze eigen parochie. De livestreamvieringen uit de kathedraal maken heel wat los: er is lof voor de inzet van voorgangers uit het hele bisdom, van lezers, uitstekende zangers, organisten en regie-team, en velen kijken regelmatig tenminste een deel van de dienst, maar de ervaring is bij velen ook dat het lastiger wordt je te blijven concentreren, zeker als het ‘lichamelijk’ wordt in het tweede gedeelte van de dienst mis je de intimiteit, voel je de afstand. Dit voedt het verlangen weer werkelijk lichamelijk bij elkaar te zijn, al hebben sommigen ook de geestelijke communie leren waarderen. De regievoering verbetert nog steeds, dat helpt het thuis meevieren vol te houden.
Virtuele post-its
In veertien groepjes joeg technisch begeleider Michael van den Bergh ons uiteen om onze gedachten op kleurrijke virtuele post-its op ‘jamboards’ te zetten. Wat maakt het de moeite waard, op zondagochtend offline naar de kerk te komen? Wat hebben we er vooral aan gemist? Waarvoor willen we ons in de komende tijd allemaal inzetten?
Jutta Eilander nam ons op ontspannen wijze mee langs de presentatie van alle jamboards. Deze weken van bezinning op weg naar volledige heropening kunnen heel vruchtbaar zijn. Natuurlijk pakken we de draad van de vieringen op. Maar laten we elkaar daarbij niet overvragen met het oppakken van alle oude routine, maar ruimte laten voor stilte, voor nieuwe initiatieven, niet alleen van kerkbesturen en pastoors, maar van alle gelovigen. Als je iets wilt aanpakken, als je al een beetje ontdekt wat toekomstbestendig is en wat niet, is dit wel een tijd om dat aan te pakken en te bespreken, en niet pas als we weer in ons gewone doen zijn. De antwoorden op de vraag inspireren ons om verder mee aan de slag te gaan in de parochies, als bezinning op wat er in de komende jaren werkelijk toe doet voor ons.
Lessen uit de lockdown
Wat hebben we geleerd? Blijvende aandacht voor de kwetsbaarheid van onszelf en van anderen is nodig. Appgroepen waar we meeleven met elkaars wel en wee in de parochie zijn daarbij een blijvertje, ze verbinden ons met zieken en met andere mensen die nauwelijks de deur uitkomen. De aandacht was nu soms veel gericht op de coronacijfers, het is belangrijk oog te blijven houden op het geestelijk welzijn dat, in tegenstelling tot coronacijfers, onmeetbaar en onzichtbaar is.
Bisdombreed zouden online kringen en cursussen kunnen worden aangeboden, wellicht zelfs landelijk. Misschien is voor de vele streekparochies van ons bisdom een hybride kerk van fysieke en digitale vieringen, vergaderingen, ontmoetingen, vorming en toerusting een heel toekomstbestendige vorm. Na een tijd wennen waarderen immers veel gelovigen het digitale alternatief, zodat niet voor elke vergadering eindeloze afstanden hoeven te worden gereisd. Ontmoetingen als een bisdomsavond en ook rond de livestreams hebben de diocesane saamhorigheid versterkt, ook die verbondenheid willen we graag vasthouden.
Uitzien naar offline samenkomen
Maar tegelijkertijd verlangen we enorm terug naar regelmatige offline samenkomsten. Elkaar ontmoeten zonder schermpjes tussen ons blijft de kern. Wat leren we nu van hetgeen we wél zien en horen en wat we niet kunnen doen voor onze manier van vieren? Waar willen we in de parochie offline voor samenkomen naast de zondagse eucharistieviering? Zou dat niet een kernvraag moeten zijn? We zouden dit parochiebreed kunnen bespreken, rond of liefst voor de lockfree-fase.
Velen zien uit naar een groot feest ter markering van de betere tijden, een feest voor de parochie, voor de buurt: samen danken dat we hier zijn gekomen, en in herinnering houden wat er allemaal is gebeurd. We beginnen met ontmoeting, bijpraten, en vieren, want we missen elkaar, we missen ook de geuren en kleuren van de kerk, de toeters en bellen, de stilte en de koffie. We zien uit naar de wijding van onze bisschop in een grote kerk waar iedereen bij kan zijn. We hebben veel gemist en het zal een feest zijn om weer bij elkaar te zijn. We willen allemaal op verhaal komen.
Het laatste deel van de bisdomsavond ging door tot in de kleine uurtjes. Wat is Wonder toch een aardig platform, dat ervoor zorgt dat je toch iets ervaart van de informele en persoonlijke ontmoetingen, die het (kerkelijk) leven de moeite waard maken. ‘Voor het eerst sinds maanden had ik weer het gevoel deel uit te maken van een levende kerk’, zei een deelnemer na afloop. Een avond met hoop op een creatieve doorstart met z’n allen, binnenkort.