Het weekend van 18 en 19 september staat in het teken van de bisschopswijding. Maar wat is een bisschop eigenlijk? Hoe wordt hij of zij gekozen en wat betekent het precies als Bernd Wallet straks gewijd wordt?
Door: Wietse van der Velde
Wat is een bisschop?
Het ontstaan van bisschoppen voert terug op Jezus’ eerste leerlingen, de apostelen. Jezus zendt deze apostelen uit om alle volkeren tot zijn leerlingen te maken. Nadat de eerste apostelen gestorven zijn, berust het apostolische ambt in de kerken die zij en hun medewerkers gesticht hebben bij bisschop, priesters en diakenen.
Van die drie draagt de bisschop bij uitstek de zorg voor de eenheid van de kerk. Allereerst voor de kerk in zijn eigen bisdom, maar ook voor het bewaren van de onderlinge band met de kerken in andere plaatsen. De zorg voor onderricht, pastoraat en bestuur oefent de bisschop uit samen met het college van priesters. Zij gaan in naam van de bisschop in de parochies van het bisdom voor in de eucharistie. De diakenen staan de bisschop bij in de verkondiging van het Evangelie en de zorg voor armen, zieken en behoeftigen.
Gekozen
De oud-katholieke kerken staan in de continuïteit van deze historische apostolische traditie. In ons kerkelijk leven is de rol van synodes en leken-gelovigen steeds belangrijker geworden. Een bisschop wordt nu verkozen door een diocesaan kiescollege, bestaande uit geestelijken en leken-gelovigen. Tijdens de bisschopswijding worden de aanwezige gelovigen bovendien gevraagd om hun instemming met de keuze uit te spreken.
Wijding
Verkiezing houdt echter niet in dat het ambt alleen in de keuze en instemming van de gelovigen zou wortelen. In de apostolische tijden werd een gelovige die geroepen was tot een ambt daartoe door de apostelen onder handoplegging en gebed om de heilige Geest aangesteld – de wijding. Dat is in de tijd daarna zo gebleven. De verkozen bisschop wordt nu de handen opgelegd door bisschoppen van andere lokale kerken, aan wie eerder ook de handen zijn opgelegd. In de wijding wordt zichtbaar dat een lokale kerk voor zichzelf geen leiders en herders kan scheppen: zij komen van ‘gene zijde’. Het mandaat tot voorgaan in de verkondiging van het woord en het breken van het brood is gegrond in de opdracht van onze Heer Jezus Christus zelf.
De opdracht tot opbouw van de kerk en het bewaren van haar eenheid wordt doorgegeven door de dragers van het ambt dat teruggevoerd kan worden op het werk van de apostelen. De taak van de bisschop is erop te wijzen dat de kerk haar bestaan niet aan zichzelf dankt, maar haar oorsprong heeft in de levende Heer, die haar door het ambt bemoedigt, bevestigt, leidt, en waar nodig, zij het nooit met dwang, terechtwijst. Door zo de aan hem of haar toevertrouwde kerk te leiden zal die in al haar geledingen kunnen leven uit de vreugde van Christus, de Heer.
Tekenen van het ambt
De pasgewijde bisschop zal verschillende tekenen ontvangen van zijn nieuwe ambt. Deze tekenen heten ook wel ‘pontificalia’. Een van de belangrijkste is de staf, teken van de dienst van de bisschop, die als een herder voor de kerk moet zorgen. Omdat de bisschopswijding plaatsvindt in de Lebuïnuskerk van Deventer, is ervoor gekozen om hiervoor de staf van Aegidius de Monte te gebruiken, bisschop van Deventer (1570-1577). Deze staf hebben ook de oud-katholieke bisschoppen van Deventer steeds gebruikt. Sinds 1982, toen besloten werd de bisschopszetel van Deventer onbezet te laten, bevindt zich deze staf in het museum Catharijneconvent te Utrecht. In de krul van de staf, een mooi voorbeeld van zestiende-eeuwse Antwerpse edelsmeedkunst, staat Lebuïnus, de patroon van Deventer.
Op zondag 19 september zal de aartsbisschop van Utrecht op zijn cathedra in de kathedrale kerk in Utrecht worden geïnstalleerd. Dan zal de deken van het Kapittel hem de staf van Utrecht, die sinds aartsbisschop Petrus Codde († 1710) in gebruik is, overhandigen.
Wapenspreuk
Het is gebruikelijk dat tijdens de wijdingsplechtigheid ook het wapen en de wapenspreuk van de nieuwe aartsbisschop bekend worden gemaakt. Vanwege het uitstel van deze plechtigheid door de coronacrisis, maakte Bernd Wallet deze al eerder bekend. Als motto koos hij voor: In Christo Gaudium (‘Vreugde in Christus’). Hierover deelde hij eerder het volgende:
“In alles wat we meemaken zou ik het verlangen willen aanwakkeren naar de vreugde die we in Christus hebben. Het is de vreugde van Pasen die ons draagt, waardoor we het kunnen volhouden ook in een tijd van crisis.”
De beer op het wapen draagt op zijn schouder een Yorkshire Rose met groene kelkblaadjes. Die roos staat ook symbool voor de eenheid tussen de oud-katholieke en anglicaanse kerken. Daarover zegt Bernd: “De komende jaren wil ik me graag inzetten voor verdieping van onze relatie. We hebben elkaar nodig, zeker na de Brexit. Hopelijk kunnen we met hen en andere partners verdere stappen zetten in onze gemeenschappelijke missie in Europa.”