Handreiking voor het handelen bij (vermoedens van) seksueel misbruik in pastorale relaties

Wat is het doel van deze handreiking?

Als iemand aan jou als pastoor, pastoraal werkende, kerkbestuurslid of parochiaan vertelt dat er seksueel misbruik plaatsvindt in je parochie zal dat veel verschillende gevoelens en gedachten oproepen, zeker als je de betrokkenen bij het seksueel misbruik goed kent. In zo´n situatie wordt er veel van je gevraagd: je wilt de benadeelde beschermen, zorgvuldig handelen ten opzichte van de beschuldigde en je maakt je  zorgen over wat het betekent voor de parochie. De ervaring leert dat het in dergelijke situaties houvast biedt als je weet welke stappen je moet zetten en wat je moet doen. Je gemengde gevoelens, je dilemma’s en je zorgen worden daardoor niet weggenomen maar een handreiking met de te zetten stappen helpt je wel om in deze moeilijke situatie, waarin er veel op je afkomt, zorgvuldig te handelen.

Voor wie is deze handreiking bedoeld?

Deze handreiking richt zich op de stappen die je zet als je hoort of ziet dat anderen als benadeelde of als beschuldigde betrokken zijn bij seksueel misbruik. Ben je zelf benadeelde, dan is voor jou de ‘Handreiking voor benadeelden’ beschikbaar. Deze beschrijft wat de vertrouwenspersonen voor je kunnen doen en welke wegen je kunt bewandelen om bijvoorbeeld een klacht in te dienen of aangifte bij de politie te doen.

Wat is ‘seksueel misbruik’?

Seksueel misbruik is ieder grensoverschrijdend gedrag, inclusief grensoverschrijdend taalgebruik, met een seksuele lading waarbij een machtsverschil , een leeftijdsverschil of een afhankelijkheidsrelatie bestaat tussen de benadeelde en de beschuldigde, waarbij de beschuldigde een betaalde of onbetaalde functie heeft in de Oud-Katholieke Kerk van Nederland. 

NB: Seksueel misbruik is ook aan de orde als het om een eenmalig incident gaat, of als het misbruik alleen bestaat uit grensoverschrijdend taalgebruik met een seksuele lading.

Waarom gaat deze handreiking alleen in op seksueel misbruik?

De handreiking richt zich uitdrukkelijk op de stappen die je zet bij seksueel misbruik want seksueel misbruik in afhankelijkheidsrelaties in de kerk vraagt om specifieke stappen. Voor signalen van andere vormen van grensoverschrijdend gedrag kun je de gebruikelijke weg bewandelen door de signalen te melden bij de pastoor of bij de diocesane bisschop.

Wat is de rol van de parochiepastoor?

Doorgaans zal het gewenst zijn dat de parochiepastoor op de hoogte is van signalen van seksueel misbruik in de parochie. Toch zal niet iedereen met signalen over misbruik naar de pastoor toe gaan. Soms zullen signalen worden gedeeld met een lid van het kerkbestuur of met een andere parochiaan, bijvoorbeeld vanwege de goede onderlinge relatie. Ook is het mogelijk dat de parochiepastoor betrokken is bij het seksueel misbruik.

Het stappenplan gaat er vanuit dat degene met wie de signalen zijn gedeeld, zelf de stappen zet. Als je vindt dat het gewenst is dat de parochiepastoor op de hoogte wordt gesteld, of dat hij de stappen gaat zetten, overleg je hierover eerst met degene die de signalen met je heeft gedeeld en als je al contact hebt gehad met de benadeelde, ook met de benadeelde. Vraag hierover ook advies aan de vertrouwenspersoon.

Welke begeleiding is beschikbaar voor parochies?

Het seksueel misbruik kan ook breder in de parochie heftige emoties en onrust veroorzaken. Deze handreiking gaat daar niet op in. We wijzen je er op dat het kerkbestuur een beroep kan doen op de gemeentebegeleiders van de SMPR (meldpunt seksueel misbruik in de kerk) om dit proces in goede banen te leiden. Meer informatie hierover is te vinden op de website van de SMPR.

Wat doe je in een crisissituatie?

Wellicht ten overvloede: als je met een crisissituatie te maken hebt waarin onmiddellijk moet worden gehandeld, richt je dan eerst op de veiligheid en de gezondheid van de betrokkenen. Bel zo nodig de politie, het ziekenhuis of de huisarts en ga pas daarna conform het stappenplan aan de slag met de verdere aanpak van het seksueel misbruik.

Wat doe je als deze handreiking geen duidelijkheid biedt?

Ofschoon in de handreiking is geprobeerd om de stappen voor zoveel mogelijk situaties te beschrijven, laat niet alles zich beschrijven. Sta je voor een situatie waarin de handreiking geen duidelijkheid biedt, zoek dan contact met een vertrouwenspersoon om te bespreken wat je te doen staat.

De handreiking mondeling toegelicht: