De Europese Kerkenconferentie (CEC) vond plaats van 3 tot en met 8 juli in Boedapest. Verschillende afgevaardigden hebben dagelijks een impressie geschreven. Hier volgt de slotbeschouwing van bisschop Dirk Jan Schoon, afgevaardigde van de Oud-Katholieke Kerk.
Eerdere bijdragen zijn hier te vinden.
De zesde dag: Wat gebeurde er?
Deze laatste dag van de 14de Assemblée van de CEC werd er veel geapplaudisseerd. En dat was ook wel terecht, als je bedenkt hoeveel mensen het goede verloop van de conferentie hebben mogelijk gemaakt: niet alleen het organiserende comité van CEC zelf, maar vooral ook de vele vrijwilligers en jongeren van de kerken uit Budapest en uit andere lidkerken van de CEC. Daarnaast werden de gedelegeerden bedankt, die zich in de verschillende werkgroepen en commissies verdienstelijk maakten. En tenslotte was het de beurt aan de leden van het Centraal Comité zelf, die voor het grootste gedeelte aftraden en plaatsmaakten voor de volgens de nieuwe constitution gekozen governing board.
De dag was begonnen met een ochtendgebed, dit keer volgens de Armeense ritus met prachtig sonoor gezang met kwarttonen. Hierna hield Patrick Streiff, bisschop van de Methodisten in Zwitserland, een bijbelstudie naar aanleiding van Handelingen 9, 9-19. De woorden van Ananias tot Saulus/Paulus: ‘Wat aarzel je?’ moesten volgens de spreker wat vreemd klinken, omdat eerder was verteld hoe Ananias zelf bezwaren maakte, toen God hem naar Paulus zond. Niet alleen in de Bijbel, maar ook in het dagelijkse leven moet schroom of aarzeling overwonnen worden om de opdracht die God geeft te vervullen. Als goede Methodist citeerde de bisschop Charles Wesley: The poor as Jesus’ bosom friends… en wenste het vernieuwde CEC-schip een behouden vaart.
Van verschillende commissies werd de laatste versie van hun verslag besproken en aangenomen door de vergadering. Dit gebeurde zonder al te veel rompslomp ook met de voordracht van de nominations committee, die de leden van de nieuwe governing board voorstelde. De slotdienst maakte slechts de laatst overgebleven Nederlandse vertegenwoordiger mee, want haar landgenoten waren toen al op weg naar huis. Er werd dus ook veel afscheid genomen: van nieuwe vrienden of kennissen en van oude bekenden, van buitenlanders uit de eigen kerkelijke traditie en van landgenoten uit andere kerken.
Wat is een constitutie?
Terugkijkend op deze conferentie, kwam allereerst de vraag bij me op wat eigenlijk een constitution is? De afgelopen vijf dagen werd de oude constitution van CEC die uit 1992 dateerde en in 2009 voor het laatst werd gewijzigd, met de nodige moeite door een geheel nieuwe vervangen. Maar wat is zo’n constitution eigenlijk? Je zou het woord met ‘grondwet’ kunnen vertalen, maar dat klinkt in het Nederlands wel heel erg zwaar. Het lijkt me beter om die Engelse term constitution te vergelijken met wat wij een statuut noemen: een samenhangend geheel van basisregels en uitgangspunten waaraan een organisatie moet voldoen. Liefst is zo’n statuut kort en krachtig en vooral niet overladen met details, die eerder in een huishoudelijk reglement thuishoren. Tijdens de discussies over de nieuwe constitution van de CEC – het statuut dus – werden zulke details bij voorkeur naar de bylaws of de standing orders verwezen.
Kunt u dit als oplettende lezer nog volgen? Als dat niet helemaal het geval is, kunt u zich vast goed voorstellen, dat de deelnemers aan de CEC-Assemblée het spoor ook geregeld bijster waren. Sterker nog: er openbaarde zich hier een cultuurverschil tussen verschillende landen en hun juridische systemen, waardoor de kerken uit die landen soms flink in aanvaring kwamen. Het mag dus toch een klein wonder heten, dat die nieuwe constitution erdoor kwam en uiteindelijk met 160 van de 178 mogelijk uitgebrachte stemmen werd aangenomen.
Een vernieuwde organisatie
Wat betekent dit nu? Een van de voornaamste wijzigingen is de concentratie van de werkzaamheid van CEC en partnersorganisaties die achter meestal niet zo fraaie afkortingen schuilgaan. Zo is er de Church and Society Commission, afgekort CSC, die zich bezighoudt met algemene maatschappelijke vraagstukken en daarbij de positie van de kerken helpt verduidelijken en naar voren brengt. Vervolgens is er de Churches Commission on Migrants in Europe, (CCME), een succesvolle organisatie die oplossingen helpt zoeken voor de nood van migranten en vluchtelingen; en er is Churches in Dialogue Commission (CiD), die zoals haar naam al aangeeft de dialogen tussen verschillende kerken bevordert. Soms mede door het succes van deze partnerorganisaties was de relatie met CEC onduidelijk geworden en moest er over een reorganisatie worden nagedacht, ook om de beschikbare middelen (geld, kantoren, personeel) zo efficiënt mogelijk in te zetten. In de nieuwe constitution die deze Assemblée aannam, is voorzien in een concentratie van de werkzaamheden in Brussel, waarbij het kantoor in Genève zal worden opgeheven. De derde vestingsplaats, Straatsburg, wordt vooralsnog gehandhaafd, omdat de directe relaties met Europese instituties aldaar goed kunnen worden waargenomen.
Een vernieuwd bestuur
Een andere ingrijpende maatregel die in deze Assemblée werd genomen, betrof de omvang van wat voorheen het Centrale Comité heette, maar dat nu de naam governing board is genoemd, in het Nederlands ‘raad van bestuur’. Voorheen bestond dit uit 40 personen, waarbij men schipperde om de verhouding man-vrouw, jongere-oudere, geestelijke-leek en de geografische spreiding recht te doen, zodat geen kerk erover kon klagen dat ze tekort gedaan werd. Om deze veertig leden aan te wijzen, volgde men een ingewikkelde procedure, die aanleiding gaf tot het botvieren van minder fraaie menselijke en vooral onchristelijke karaktertrekken als ambitie die tot machtsgeilheid ontaardde of concurrentie die tot openlijke en pijnlijke aanvallen leidde. Met de nieuwe constitution is het aantal plaatsen in de governing board tot 20 gereduceerd en hoeven in ieder geval kleine kerken zoals de oud-katholieke zich geen illusies meer te maken over het verwerven van een zetel. Om de zaak nog wat overzichtiger te maken werd het aantal kerkfamilies – ook één van die criteria waarop de machtsverdeling werd gebaseerd – teruggebracht van vier naar drie: naast protestanten en orthodoxen werden de voorheen afzonderlijke anglicaanse en oud-katholieke kerkfamilies samengevoegd.
Getemperde vreugde
Hoewel vrijwel iedereen blij was met de nieuwe constitution, was niet iedereen tevreden over het resultaat van deze Assemblée. Dat bleek vanochtend toen de rapportages van twee commissies, de zogenaamde Policy Reference Committee en de Message Committee, ter sprake kwamen. De eerstgenoemde commissie stelt gaandeweg de Assemblee een overzicht samen van beleidspunten, die het werk van CEC de komende jaren richting moeten geven. Uit de reacties op de rapportage vanuit deze commissie bleek, dat er te weinig tijd was om voldoende recht te doen aan de sterke betrokkenheid van CEC bij de actuele ontwikkelingen in de wereld, met name in Europa zelf, in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika. Omdat de bespreking van de nieuwe bestuursstructuur zoveel kostbare tijd in beslag had genomen, ontbrak die voor dit wezenlijke onderwerp en dat werd als minpunt ervaren.
De tweede genoemde commissie stelt het communiqué van de Assemblée samen. Toen dat ter sprake kwam, verklaarde een afgevaardigde dat hij het communiqué niet kon aannemen, omdat het de nare gebeurtenissen die tijdens de conferentie waren voorgevallen, met een wel heel ruime mantel der liefde bedekte. Tijdens de conferentie waren er namelijk ook mensen gekwetst door de houding of de opmerkingen van hun mede-christenen; met de nieuwe organisatiestructuur werd de voorkeursoptie voor vrouwen en jongeren opgegeven, bijvoorbeeld bij de verdeling van bestuurszetels of door de poging hun zelfstandige organisaties in de nieuwe CEC-organisatie te integreren; en een groep gedelegeerden had het nodig geacht om achter gesloten deuren te vergaderen en had daarmee wantrouwen gezaaid bij verschillende waarnemers, oecumenische vrienden en andere geïnteresseerden. Kortom: de juichtoon van het communiqué gaf niet voldoende aan dat het niet alles goud was wat er blonk.
Moraal
Tja, dacht ik: dat krijg je met zoveel christelijk bewogen mensen in de zaal. Eigenlijk is het prachtig dat het geen koekoek-éénzang is; dat het succes op het ene terrein je niet blind maakt voor tekortkomingen elders; en dat ook CEC een organisatie is waar mensen heel veel goed werk doen, maar niet altijd doorhebben hoe ze elkaar ook kwetsen. Juist omdat de vragen rond ons gezamenlijke Europa zo actueel zijn, is het goed dat er een plaats is waar christenen van uiteenlopende richtingen elkaar ontmoeten. Tot over vijf jaar!
+ Dirk Jan Schoon, bisschop van Haarlem
op 12.194 meter hoogte en 43 minuten van Amsterdam
Foto: Dirk Jan Schoon schreef zijn bijdrage in het vliegtuig.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 9 juli 2013