Vorige week hield de Société des Amis de Port-Royal – de vriendenkring van Port-Royal – haar jaarlijkse bijeenkomst in het Lycée Jules Ferry te Versailles. Als thema was dit jaar de 300ste verjaardag van de bulle Unigenitus gekozen. Bij verjaardagen denk je meestal aan iets feestelijks, maar dat was de publicatie van die bul nu niet echt. Met de publicatie van de bul op 8 september 1713 veroordeelde paus Clemens XI 101 stellingen uit een boek van de oratoriaan Pasquier Quesnel. Dat boek betrof een bijbelvertaling in het Frans, met bij elke paar verzen stichtelijke aantekeningen, die als jansenistisch werden veroordeeld. Op de achtergrond stond de positie van kardinaal De Noailles, de aartsbisschop van Parijs, op het spel, die door de jezuïeten werd uitgedaagd om afstand te nemen van het boek, dat hij eerder in zijn carrière had aangeprezen. De bul riep protesten op, vooral toen vier Franse bisschoppen tegen de pauselijke beslissing een appèl uitbrachten op een algemeen concilie. Deze appellanten kregen veel aanhang van geestelijken en leken; hun strijd zou de hele 18de eeuw voortduren en tot over de landsgrenzen reiken. Ook onze kerk werd via de Franse vrienden in de strijd betrokken. In Nederland zou het tot 1966 duren voordat Rome de eis tot aanname van de bul liet vallen om een dialoog aan te gaan.
Zoals elk jaar was de bijeenkomst van de vrienden van Port-Royal in de vorm van een symposium gegoten, waarbij een hele serie sprekers uit Frankrijk, België, Nederland en Duitsland voordrachten hielden. Een breed scala aan aspecten van de bul zelf, van de aanleiding ertoe en van de strijd die op de uitvaardiging volgde kwam zo aan de orde. Vanuit de oud-katholieke traditie hield de bisschop van Haarlem, mgr.dr. Dirk Jan Schoon, een lezing over de gevolgen van de bul voor de katholieken in de Republiek en daarna. De lezingen worden gepubliceerd in de het volgende nummer van de serie ‘Chroniques de Port-Royal’.
Ter gelegenheid van de verjaardag vond er ook een excursie plaats naar de indrukwekkende Bibliothèque Mazarine in het Institut de France, de prestigieuze Franse tempel der wetenschappen tegenover het Louvre aan de Seine in hartje Parijs. Zoals de naam al aangeeft, werd die bilbiotheek in de 17de eeuw door kardinaal Mazarin gesticht. Omdat ze sindsdien haar collecties voortdurend is blijven aanvullen en – ook niet onbelangrijk – ongeschonden de Franse Revolutie doorstond, bevat ze een grote en belangrijke collectie jansenistica. Uit de topstukken heeft men nu een bescheiden tentoonstelling samengesteld, die de vriendenkring in de rustige avonduren mocht bezoeken. Deze tentoonstelling is gratis toegankelijk voor belangstellenden van maandag t/m vrijdag van 10-18 uur. Adres: 23 quai de Conti, 6de arondissement.
In Versailles vernamen we ook dat er in Leuven een tentoonstelling rond Jansenius is georganiseerd in het kader van het Frankrijkjaar, dat de (Rooms-)Katholieke Universiteit aldaar viert. De tentoonstelling is van 11 oktober t/m 21 november te zien in de Maurits Sabbebibliotheek, op maandag t/m vrijdag de hele dag en ’s avonds, en zaterdag van 9-13 uur. Adres: Charles Deberiotstraat 26b, Leuven.
Zie hier de brochures van de tentoonstelling Mazarin (voorzijde / achterzijde) en Leuven (voorzijde / achterzijde)
Tekst: D.J. Schoon
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 9 oktober 2013