Tijdens de Synode van 21 november jongstleden werd de notitie Het huwelijk van mensen van gelijk geslacht besproken. De aartsbisschop presenteerde de notitie, waarmee de beide bisschoppen voldeden aan een verzoek van de Synode van enkele jaren geleden.
Sacramentaliteit
In de notitie wordt allereerst de ontwikkeling van het vraagstuk, zoals die zich in onze kerk in de afgelopen twintig jaar heeft voorgedaan, weergegeven. Die ontwikkeling liep uit op de vraag naar de sacramentaliteit van de zegening van levenverbintenissen van mensen van gelijk geslacht. Vervolgens gaan de bisschoppen in op de resultaten van studiedagen van de geestelijkheid en van verdere reflectie in landelijk en internationaal verband. Op basis hiervan stellen zij, dat ook onze kerk van ‘huwelijk’ kan spreken als het gaat om de duurzame levensverbintenis van mensen van gelijk geslacht.
Gelijk(waardig)heid
Daarna behandelt de notitie twee aspecten, die de vraag naar de sacramentaliteit van de zegening betreffen. Wat betreft het eerste aspect, het theologisch-antropologische, wordt erkend dat het huwelijk van mensen van gelijk geslacht als gelijkwaardig aan het traditionele huwelijk tussen man en vrouw wordt gezien. Daarbij tekenen de bisschoppen aan, dat de gelijkwaardigheid geen gelijkheid betekent: elke vorm van huwelijk heeft een eigen karakter. Wat betreft het tweede aspect, het sacramenteel-theologische, stellen de bisschoppen, dat aan de verschillende vormen van huwelijk eenzelfde sacramenteel karakter moet worden toegekend. Dit is mede mogelijk vanwege de oud-katholieke visie op het sacrament in kwestie, dat niet ‘het sacrament van het huwelijk’ is, maar die ‘van de huwelijksinzegening’. De notitie noemt vervolgens Bijbelcitaten over het huwelijk en wijst op de uiteenlopende wijze waarop andere kerken, landelijk of wereldwijd, deze Bijbelse gegevens interpreteren, ook gezien hun verschillende reacties op maatschappelijke ontwikkelingen rond sexualiteit en lichamelijkheid.
Internationaal
In hun conclusie vatten de bisschoppen de notitie samen. Ze bevestigen de sacramentaliteit van de zegen over het huwelijk van twee mannen of twee vrouwen. Het liturgische formulier dat tot nog toe op proef voor deze zegening in gebruik was, geven zij een definitieve status. Ze beloven in internationaal verband op te komen voor de verdere discussie over de gelijkwaardigheid van homo- en heterohuwelijken en ze zullen de Synode blijven informeren over ontwikkelingen dienaangaande.
Sympathiek
Tijdens de discussie die zich ter Synode over de notitie ontspon, vroegen verschillende synodalen naar het onderscheid tussen ‘de sacramentaliteit’ en ‘het sacrament’ van de huwelijksinzegening. Was dat nu hetzelfde of niet? In hun antwoord gaven de bisschoppen toe, dat ze zich realiseerden dat het onderscheid een vorm van ongelijkwaardigheid suggereerde, die zij echter afwezen. Toch konden zij dit onderscheid gezien de katholieke traditie en de internationale situatie van onze kerk niet negeren. Het zevental van sacramenten, waaronder dat van het huwelijk, dateert uit de Middeleeuwen en kan niet door onze kerk alleen worden gewijzigd. En hoewel er binnen de oud-katholieke Internationale Bisschoppenconferentie (de IBC) een zekere ruimte bestaat voor verschil van mening, zijn er zusterkerken waar de discussie over het homohuwelijk nauwelijks wordt gevoerd. Suggesties van verschillende synodalen om ‘het gewoon te doen’ en ‘niet te wachten op één achterblijver’ klonken weliswaar sympathiek, maar konden door de bisschoppen niet worden overgenomen. Uiteindelijk accepteerde de Synode de notitie en wacht zij verdere ontwikkelingen af.
Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau, 3 december 2015