Zaterdag 28 januari wordt Marco Derks tot priester gewijd in de Ste Gertrudiskathedraal in Utrecht. In afwachting van deze wijding interviewde Iris Heijnen hem over zijn drijfveren en verwachtingen, en waarom hij Extinction Rebellion als collectedoel heeft gekozen: “Mensen die het goede zoeken worden zwart gemaakt. Maar Gods liefde richt zich juist op mensen die volgens maatschappelijke maatstaven naar de zijlijn worden geschoven.”
Door Iris Heijnen
Eerst even terug in de tijd: Hoe raakte Marco bij de oud-katholieken verzeild? “Van 2007 tot 2008 deed ik een onderzoeksmaster aan de Universiteit van Manchester. Op de allereerste zondag van mijn verblijf in Manchester ben ik de dichtstbijzijnde Anglicaanse kerk binnengestapt. De Anglicaanse kerk omvat heel verschillende stromingen. Deze parochie had een katholieke liturgie en een open houding naar de samenleving. Ik werd welkom ontvangen en voelde me direct thuis. Toen ik in 2009 in Utrecht kwam wonen, ging ik op zoek naar een nieuw kerkelijk thuis. Dat vond ik in de oud-katholieke parochie van Utrecht en na een volgende verhuizing een half jaar later in die van Den Haag.”
De weg naar diaken zijn
In de parochie Den Haag werd Marco al snel misdienaar. Ook werd hij aangesteld als lector en leidde hij met enige regelmaat een Dienst van Schriftlezing en gebed. Steeds meer voelde hij zich geroepen om als priester in de kerk te gaan werken. Toen in 2017 zijn aanstelling als promovendus aan de Universiteit Utrecht afliep, ontstond er ruimte om de ambtsopleiding van het Oud-Katholiek Seminarie te gaan volgen. In het voorjaar van 2021 aanvaardde bisschop Bernd Wallet hem als ambtskandidaat. In maart, kort na de afronding van zijn opleiding, stelde de bisschop hem aan als assisterend pastor van de parochie Gouda en wijdde hij hem tot diaken.
“Toen de bisschop mij aanstelde in Gouda en mij diaken wijdde, had hij al de intentie om mij op termijn priester te wijden. Hij heeft mij tien maanden de tijd gegeven om als diaken te werken. Ik heb echt de tijd kunnen nemen om als diaken te groeien in de parochie, in mijn ambt en het soort werk. Daar heb ik van genoten.”
Van de wetenschap naar de kerk
Dat iemand met zo’n wetenschappelijke achtergrond als Marco priester wordt, is misschien niet zo heel voor de hand liggend. Toch ziet Marco niet echt een tegenstelling. “Ik ben gepromoveerd en werk in deeltijd als secretaris bij de Nederlandse Onderzoeksschool voor Theologie en Religiewetenschap (NOSTER). Als wetenschapper een vaste voltijdsaanstelling krijgen is heel lastig en is uiteindelijk ook niet wat ik zoek.
De combinatie van werken in de kerk en in de wetenschap spreekt me juist zo aan. In mijn pastorale werk kan ik kwaliteiten inzetten waar ik minder ruimte voor heb binnen een academische context. Ik denk bijvoorbeeld aan het begeleiden, steunen en stimuleren van mensen in hun geloof en leven. Of aan het voorgaan in de eucharistieviering en het verkondigen van het evangelie: daarvoor gebruik ik een meer poëtische taal en allerlei rituele handelingen. Ik vind het mooi daarin voortdurend de gezamenlijkheid te zoeken: iedereen heeft een eigen rol in de viering en in de gemeenschap van de kerk.”
Extinction Rebellion
Het is een gebruik dat de wijdeling de bestemming voor de collecte tijdens de viering kiest. Marco heeft gekozen voor Extinction Rebellion, die – geheel toevallig – op de zaterdag van de wijding de A12 bij Den Haag gaan blokkeren. “Ik heb wel lang na moeten denken welk doel ik eigenlijk wilde kiezen. We hebben in de wereld op dit moment te maken met veel crises: een coronapandemie, een stikstofcrisis, een klimaatcrisis, een vluchtelingenopvangcrisis. Allemaal zaken die onze aandacht vragen. Maar ik denk dat de klimaatcrisis op dit moment toch wel de meest fundamentele en urgente crisis is. Wereldleiders moeten drastische maatregelen nemen om de opwarming van de aarde zoveel mogelijk te beperken.
Pas de laatste jaren dringt de urgentie tot mij door. Terwijl er al meerdere decennia waarschuwingen zijn gegeven door allerlei wetenschappers en activisten. Als ik bedenk dat ik zoveel jaar nodig heb gehad om de ernst tot me door te laten dringen, dan schrik ik. Want we hebben nu geen jaren de tijd meer om mensen ervan bewust te maken. De klimaat- en ecologische crisis waarin we zijn beland heeft direct of indirect allerlei rampen tot gevolg: overstromingen, mislukte oogsten, oorlogen, conflicten en ziekten. Als we het tij willen keren, dan hebben we nu drastische maatregelen nodig. Als onze overheid te weinig doet, dan is soms burgerlijke ongehoorzaamheid nodig om hen daartoe op te roepen.
De acties van Extinction Rebellion roepen weerstand op. Sommige mensen bekritiseren de toon, de plaats of het moment van een protestactie, anderen ontkennen de ernst van deze crisis (tegen wetenschappelijke consensus in) en met regelmaat gebruiken politie of omstanders geweld tegen vreedzame actievoerders. Vergelijkbare reacties zie je bij anti-racismeprotesten en klimaatacties. De politie is opvallend gewelddadig, terwijl er door deze demonstranten zelden geweld wordt gebruikt. Zij worden hardhandig aangepakt en gearresteerd. Dat staat in schril contrast met hoe de politie optreedt – of nalaat op te treden – tegenover boeren die een provinciehuis bestormen, een minister bij haar woning intimideren of gevaarlijke situaties creëren op snelwegen. Dat geweldloze klimaatactivisten met minachting, weerstand of geweld worden bejegend door politie, omstanders en media, laat mij zien dat wat zij doen goed is.”
God houdt niet van alle mensen
“Groepen mensen die het goede proberen te doen, die misstanden aan de kaak stellen, worden regelmatig zwartgemaakt. In zulke en andere gevallen stel ik mijzelf de vraag: ‘Wie is hier eigenlijk aan de macht? Wiens belangen worden hier gediend?’ Dat heb ik geleerd van queer en bevrijdingstheologieën. God is een God voor zwakke en gemarginaliseerde mensen. Om het scherp te stellen: God houdt niet van alle mensen. Ja, natuurlijk houdt God uiteindelijk van alle mensen. Maar als je zegt dat God van iedereen houdt – of in seculiere bewoording: “All lives matter” – dan ontken je de verschillende sociale posities van mensen en de scheve machtsrelaties tussen mensen en groepen. God koos een klein volkje – Israël – uit, omringd door grote machtige rijken, om via hen Zijn grootsheid aan de wereld bekend te maken. Hij openbaart zich door de minderen heen. Zo zocht ook Jezus de mensen op die door de maatschappij naar de zijlijn werden geduwd.”
Wat heeft dit nu met Extiction Rebellion te maken? “Allereerst gaat het bij klimaatactivisten om de leefbaarheid van de aarde en het behoud van ecosystemen. Vanuit christelijk perspectief gaat het om zorg voor Gods schepping. Zorgzaamheid is een zachte kracht: voor sommigen te ‘soft’ en dus verachtelijk. Diverse klimaatmaatregelen vormen een bedreiging voor ‘de economie’, voor het kapitalistische systeem. Daarnaast gaat het Extiction Rebellion om klimaatrechtvaardigheid: het rijke westen heeft het grootste aandeel in het veroorzaken van klimaatverandering, terwijl de gevolgen het eerst en het sterkst worden gevoeld in armere landen.”
Priester Marco voor de mensen
Hoe wil Marco priester voor mensen zijn? Een grote vraag die hem aan het denken zet. “Ik hoop dat mensen zich door mij op een positieve manier uitgedaagd en in beweging gezet voelen. En dat ze die beweging als bevrijdend ervaren. Dat ze loskomen uit negatieve patronen. Loslaten kan heel spannend zijn, maar ook heel bevrijdend werken. Ik hoop dat ik mensen dat kan laten zien en hen daarin kan bijstaan.
Een ander aspect van het priesterschap dat mij te binnen schiet is het bewerken van verzoening. Verzoening met God , tussen mensen onderling of met jezelf. Door allerlei oorzaken kunnen we van God, elkaar of onszelf verwijderd raken. Ik hoop dat wonden genezen en blokkades opgeheven worden. Dat kan bijvoorbeeld door te vieren, door te delen, door het sacrament van verzoening. Iedereen draagt een pijn met zich mee. Die kan je gaan beheersen. Ik wil bijdragen aan een verzoening en helpen om weg te nemen wat je belemmert. Daartoe voel ik mij als priester geroepen.”
Over de wijding
De wijding zal plaatsvinden tijdens een pontificale eucharistieviering op zaterdag 28 januari 2023 om 14.30 uur in de Ste Gertrudiskathedraal in Utrecht. Na de viering is er een receptie in het naastgelegen zalencentrum “In de Driehoek”. U bent van harte uitgenodigd de wijding bij te wonen. Ook kunt u de viering online volgen via https://youtu.be/VMxq2xenQNo.