Eva Meeusen-Henniger en Gesineke Veerman ontwikkelden een nieuwe methode voor de kinderkerk: Schat Zoeken. Veertien basisthema’s, die je helpen om de schatten uit de Bijbel zelf te ontdekken. Het is een radicaal andere aanpak dan de traditionele kindermethoden, maar hoognodig volgens Eva en Gesineke: ‘God lijkt soms los te staan van je dagelijkse leven en de grote problemen van onze tijd. Hoe kun je die twee weer dichter bij elkaar brengen?’
Door Iris Heijnen
Eva en Gesineke. De een van huis uit rooms-katholiek, de ander protestants. Maar ze vinden elkaar in de Oud-Katholieke Kerk. In de witgeschilderde parochiekerk van Leiden, die van buiten uiterlijke kenmerken van de Duitse bouwstijl vertoont, geven beide auteurs kinderkerk. Dat doen ze allebei al decennialang. In de jaren negentig verzorgde Gesineke de kindernevendienst in de Protestantse Gemeente, waar in die periode elke week wel veertig kinderen aanwezig waren. De Oud-Katholieke Kerk is daarentegen altijd al een zeer kleine gemeenschap geweest. Ze weten er dus goed hoe je met weinig mensen een vitale kerk kunt vormen – iets waar veel protestantse kerken nu voor het eerst hun weg in proberen te vinden. Eva: ‘In onze parochie kent iedereen elkaar. De mensen hier zijn heel trouw en allemaal betrokken. Er zijn zo’n vijf gezinnen die regelmatig komen. Dat klinkt als heel weinig, maar de kinderen vormen ongeveer een kwart van het aantal kerkgangers in een dienst. Oud en jong zijn sterk op elkaar betrokken. Het gaat echt om samen kerk zijn, met verschillende generaties in één dienst, in één gebouw, en met één liturgie.’
Een andere aanpak
Eva en Gesineke besloten vier jaar geleden het roer om te gooien. Eva: ‘Ik geef nu ongeveer zestien jaar kinderkerk. De eerste twaalf jaar deden we dat volgens het officiële, oecumenische leesrooster. Dan maakten we een knutselwerkje en als er tijd over was praatten we over wat het verband was tussen het Bijbelverhaal en je eigen leven. Dat moest anders, want wij zagen dat deze manier niet meer aansloot op de belevingswereld van de kinderen. Ouders en kinderen gaan niet meer regelmatig naar de kerk, en thuis zijn ouders niet meer gewend om zelf zo actief met de Bijbel bezig te zijn. Ouders vinden het lastig om met hun kinderen het gesprek aan te gaan over geloven en God. Het geloof lijkt iets te zijn wat los staat van je dagelijkse leven, terwijl het er juist onlosmakelijk mee verbonden is. Wat het voor jou persoonlijk kan betekenen, daar gaan we op in met de methode Schat Zoeken.’
Waarom is er gekozen voor de naam Schat Zoeken? Eva: ‘De Bijbel zien wij als een boek dat rijk is aan schatten, maar je moet eerst leren hoe je de schatten op kunt graven, of waar de sleutel van de schatkist ligt. De basisthema’s die wij kozen kunnen het begin van een levenslange zoektocht vormen, waarin je steeds iets vindt, maar ook altijd blijft zoeken. In de keuze van de thema’s zijn de levensvragen en behoeften van mensen in onze tijd als uitgangspunt genomen. Zo kan het gaan over onze omgang met de Schepping, onze aarde. Wat heeft klimaatverandering met jou te maken? Maar je vindt in de Bijbel ook inspiratie voor zaken die dichter bij de belevingswereld van kinderen staan, zoals pesten, prestatiedruk, vrienden maken en houden van jezelf. De thema’s zorgen ervoor dat kinderen de Bijbelverhalen weer ergens aan vast kunnen knopen. Want als dat niet lukt, verliezen ze hun interesse en slaat het nergens op om je ermee bezig te houden.’
Levensparels
De methode Schat Zoeken komt niet helemaal uit de lucht vallen. Het is gebaseerd op een concept dat al bestaat. Gesineke: ‘Ik heb in 2008 meegewerkt aan de thematische methode Way to Go (van JOP, Jongerenorganisatie Protestantse Kerk Nederland). Deze methode voor tienerwerk is geïnspireerd op de Levensparels van de Zweedse bisschop Martin Lönnebo. Zijn gemeenteleden waren geïnteresseerd in boeddha, mindfulness, holisme en meditatie. Ze zagen dat wél als een inspiratiebron, maar de kerkdienst niet. De bisschop vroeg zich af waarom en ontdekte dat ‘New Age’ eigenlijk heel materialistisch is. Zo heb je Boeddhabeeldjes, geurstokjes, ontspanning voor in bad, dat soort dingen. Daarom creëerde hij zelf een armband met ‘parels’ die allemaal ergens voor stonden. Zoals de Godsparel, de nachtparel, de stilteparel. Dat doen wij ook in Schat Zoeken. Kinderen verzamelen hun wijsheden, hun schatten, in de vorm van kralen die ze in een kistje kunnen bewaren.’
Wonderverhalen
Gesineke: ‘Voordat we met deze methode begonnen, kregen we van kinderen veel vragen over de feitelijkheid van de Bijbelverhalen. Ze vroegen zich af: kan dat nou echt? Door Schat Zoeken vragen ze dat niet meer. Bijbelverhalen worden uitgelegd aan de hand van de betekenis, niet van wat er letterlijk is gebeurd. Want als je dat laatste doet wordt het een soort toververhaal. Mijn zoon zit op een openbare school, en het verbaast me hoe makkelijk hij zich daar staande houdt. Als een vriendje zegt: ‘Maar dat is allemaal helemaal niet waar, God bestaat niet’, dan zegt hij: ‘Ja, maar daar gaat het ook niet om.’ En daarna wordt er vrolijk verder gespeeld. Op zijn leeftijd was ik zelf lang niet zo overtuigd van mijn identiteit. Schat Zoeken bevat ook teksten voor de ouders en begeleiders van de kinderen, om hen de nodige verdieping te bieden en samen met de kinderen te leren. Laatst maakten we in de kinderkerk een lijstje met wonderverhalen. De kinderen wisten verrassend veel verhalen op te noemen. Hoe dat kon? De ouders hadden samen met hun kinderen de Bijbel gelezen!’
Groeien
Gesineke: ‘Wij proberen schatten aan de kinderen over te brengen, maar de kinderen leren ons ook veel. Toen de coronacrisis voorbij was hebben we samen een lange vlaggetjeslijn gemaakt, en die in de kerk opgehangen. Een van de kinderen had op een vlaggetje geschreven: zonder kinderen is de kerk leeg. Dat vind ik ontroerend. Een ander kind wilde tot twee jaar geleden écht niet mee naar de kerk, maar door deze nieuwe methode heeft hij er weer zin in en vraagt zelfs aan zijn moeder wanneer er weer kinderkerk is. Ik vind het mooi om te zien dat het dus geen bezigheidstherapie is: we leren de kinderen echt wat.’
Eva: ‘Na afloop van de kinderkerk mogen de kinderen in de kerk vertellen wat ze hebben gedaan. Kinderen durven dan echt de microfoon te pakken en voor hun mening uit te komen. Altijd is er eentje die wel iets wil vertellen. Dat laat zien dat we samen kerk zijn, er is geen grotemensen-kerk en een kleinemensen-kerk. Kerk zijn we samen. Wij vinden het belangrijk dat kinderen groeien in hun geloof maar ook als mens in hun zelfverzekerdheid. Dat ze zich laten zien en voelen dat ze onderdeel zijn van de kerk.’
Over Schat Zoeken
Schat Zoeken is bedoeld voor iedereen die in de kerk of thuis op een verdiepende manier bezig wil zijn met de basisthema’s van de Bijbel, en meer wil weten over de manier waarop aan deze thema’s vorm wordt gegeven in de kerk.
Centraal staat het toepassen van Bijbelse wijsheden in het leven van iedere dag. Het sluit nauw aan bij de belevingswereld van kinderen in het ‘hier en nu’, en er is veel aandacht voor actuele thema’s als klimaatverandering, omgaan met stress en conflicten, gelukkig zijn en opnieuw beginnen. Al deze thema’s zijn ontwikkeld en uitgetest in de praktijk. De auteurs zijn veel dank verschuldigd aan de pastores Erna Peijnenburg en Wietse van der Velde, die aan de methode hebben meegewerkt.
De methode Schat Zoeken komt uit in verschillende afleveringen, die afgestemd zijn op het kerkelijk jaar. De eerste drie thema’s (God, Stilte en Ik) zijn in september 2022, via het Bisschoppelijk Bureau, beschikbaar gesteld aan alle pastores van de Oud-Katholieke kerk. Inmiddels zijn deze drie thema’s ook verkrijgbaar via de websites BraveNewBooks, Bol.com, en in de boekhandel. In januari 2023 verschijnt een volgende reeks thema’s.