Op het feest van Sint Martinus, de patroon van het aartsbisdom Utrecht, onthulde de emeritus Aartsbisschop van Utrecht, Joris Vercammen, zijn bisschopsportret. Hoewel hij eerst terughoudend was om geschilderd te worden, past het eindresultaat volgens velen indrukwekkend goed bij de persoonlijkheid van Joris.
Veel paleizen en statige huizen hebben geschilderde portretten van het voorgeslacht hangen. In en om de kapittelkamer naast de kathedraal zie je de vaak statige afbeeldingen van de Aartsbisschoppen van Utrecht uit de afgelopen eeuwen. Soms zie je ze vroom zitten met gevouwen handen tegen een donkere achtergrond.
Deze setting past niet bij bisschop Joris. Waarom vasthouden aan oude gewoontes alleen omdat ze al eeuwen bestaan? Geeft zo’n schilderij niet de indruk dat alles waar je voor staat voltooid verleden tijd is? Samen met de deken, Wietse van der Velde, dacht hij er lang over na. Een andere manier van kijken was wél aantrekkelijk. Een portret hoeft geen afronding te betekenen, maar kan juist je eigenheid tonen in een voortgaand verhaal. Er hangen schilderijen van voorgangers en er komen erbij van opvolgers, je bent een onmisbare schakel.
Dat geldt ook voor de drieëntachtigste opvolger van Willibrord. “Je was er van overtuigd dat de kerk niet alleen cosmetische, maar ook inhoudelijke veranderingen nodig had”, zei de deken. Daar werkte Joris hard aan op zijn eigen manier, “met grote gedrevenheid en met een tomeloze energie en soms ook wel ongeduld”.
Magda Zimmerman, de kunstenares, herkende deze eigenschappen goed uit gesprekken en wandelingen met Joris, en probeerde ze te verwerken in haar schilderij. Meer dan deze kenmerken nog trof haar zijn vriendelijkheid. In haar kleurrijke schilderij, met een prominente plaats voor de herderstas, kijkt Joris je vriendelijk aan, als boodschapper van de goede herder die gekomen is om mensen leven en overvloed te schenken. “Jouw pontificaat heeft een stempel op de kerk van Utrecht en op de kerken van de Unie van Utrecht gedrukt”, besloot Wietse van der Velde, “dat mag in dankbare herinnering blijven en mensen inspireren zich ook in te zetten voor de kerk van Christus en voor mens en wereld, voor een betere samenleving, waarin al iets zichtbaar mag worden van het komende Koninkrijk van God.”
Het portret van emeritus aartsbisschop Joris zal een plaats vinden in de hal van de pastorie, naast dat van zijn voorganger, Antonius Jan Glazemaker. De onthulling vond plaats in aansluiting op gezongen Vespers waarin de vierentachtigste opvolger van Willibord voorging, meegevierd door een groot deel van de Utrechtse Geestelijkheid, enkele genodigden uit het bisdom Haarlem waaronder bisschop Dick Schoon, en enkele andere gelovigen en genodigden, waaronder de algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland, Christien Crouwel.
Tekst: Amersfoort, Bisschoppelijk Bureau 10 november 2023
Foto’s: Rudolf Scheltinga